sylwadau ar straeon (enghraifft) a chofnodion blog
Dw i ddim yn dilyn @golwg360, mae’r ffrwd yn ormod (i fi). Ar hyn o bryd mae cymysgiad o straeon golygyddol a chofnod neu dau. Ond mae’r cofnodion ar goll yn y ffrwd. Hoffwn i ddilyn rhwybeth fel @golwg360blog (blog yn unig, o’r ffrwd RSS). A rhywbeth fel @golwg360sylw (dolenni i sylwadau newydd) – neu yr un peth trwy ffrydiau RSS ar wahan.
Mae galw am ffrydiau – mae’r ystadegau ar @golwg360 yn eitha da. Rhwng 10 a 35 clic yn ôl bit.ly (ychwanega arwydd + i’r diwedd yr URL, e.e. i weld ystadegau http://bit.ly/jdDHRZ, cer i http://bit.ly/jdDHRZ+
Dw i’n postio’r peth yma achos fi’n ffan Golwg360 a hefyd achos dylai’r cyfryngau eraill meddwl am y cyfleoedd yma. Dylai’r cwmni rhedeg y cyfrifon. Dw i ddim eisiau creu rhywbeth fel @s4cclic bob tro (croeso iddyn nhw gofyn am y cyfrif unrhyw bryd).
Wrth gwrs mae lot o flogiau o Gaerdydd wedi bodoli am flynyddoedd (rhai ohonyn nhw ar Y Rhestr). Ond mae gwahaniaeth rhwng blog o Gaerdydd a blog lleol gyda ffocws ar Gaerdydd, yr ardal benodol, i bobol leol.
Methu ffeindio blog lleol yn dy ardal o Gymru? Neu eisiau rhoi ffocws ar ardal penodol – dy bentref, dy maestref, dy stryd, dy ysgol. Does dim angen aros am gefnogaeth o unrhyw sefydliadau. Ti’n gallu dechrau heno. Darllena’r canllaw yma: sut i ddechrau blog lleol.
Gobeithio bydd pobol yn cyd-drefnu pethau gyda’r papurau bro hefyd.
Gwnaethon nhw defnyddio cyfanswm o 15 eiliad o’r fideo gyda fi. Wrth gwrs dwedais i lot mwy ond dw i’n deall sut mae teledu yn gweithio ac o’n i’n gwybod pwyslais yr eitem o flaen llaw. Dw i’n chwarae’r rôl syml, hyrwyddwr technoleg mewn drama BBC.
Mae’r rhai o bethau isod yn amlwg, nawr dw i’n gallu eu cwestiynu achos ces i gyfle i weld y peth o safbwynt arall a chyfrannu i eitem.
Yn aml iawn mae cyfryngau prif-ffrwd Saesneg gallu bod yn euog o drafodaeth arwynebol a Ludaidd am dechnoleg. Ond dw i’n meddwl efallai bod e’n waeth yn Gymraeg.
Un problem, mae gyda ni llai o ffynonellau newyddion a barn yn y cyfryngau prif-ffrwd. Dyma pam dw i eisiau darllen barnau o safbwyntiau gwahanol, e.e. yr erthygl Angharad Mair am Twitter. (Meddyliau am yr arbrawf.) Dw i ddim yn sicr os mae “prif-ffrwd” yn addas chwaith achos maen nhw mor fach.
Mwy na hynny, mae naratif parhaus o bygythiad technoleg yn y cyfryngau, dw i’n meddwl, yn enwedig technoleg yn erbyn ein traddodiadau ac hefyd, yn aml, yn erbyn yr iaith Gymraeg. Mae unrhyw syniad am stori yn dod trwy’r un lens. Y teimlad mwyaf priodol i unrhyw dechnoleg yw ofn. Ydy e’n rhan o’n hunaniaeth?
Yn y stori am e-lyfrau, mae’r siop yn cynrychioli’r traddodiad. Ond unrhyw siop llyfrau yw cwmni technoleg i ryw raddau – llyfrau yw technoleg gwybodaeth. Hefyd mae siopau fel unrhyw busnes yn gallu newid i gymryd mantais o gyfleoedd o bob math.
Dydyn ni ddim wedi archwilio lot o gwestiynau yma. Beth yw’r perthynas rhwng e-lyfrau a llyfrau papur? Mae’r elwa o’r dau yn mynd i’r cwmnïau cyhoeddi, ddylai fe golygu unrhyw “tranc” o gwbl? Wrth gwrs mae’r cymhareb 115:100 gan un cwmni yn eitha amherthnasol i unrhyw “tranc” neu twf yn llyfrau bapur o ran ystadegau. Mae’r ffigur Amazon yn cynrychioli’r UDA, pa mor wahanol yw Cymru neu’r DU ar hyn o bryd? Faint o bobol sy’n prynu e-lyfrau yn brynu llyfrau papur hefyd (lot dw i’n dyfalu)? Beth am fathau gwahanol o lyfrau, e.e. comics? Beth am Afal Drwg Adda a llyfrau eraill sy’n anodd neu amhosib i’w ffeindio? Sut ydyn ni’n gallu tyfu’r farchnad llyfrau, beth bynnag ydy’r fformatau? Beth yw’r problemau gydag Amazon a Kindle ayyb (mae problemau) – a’r gwahaniaeth rhwng y cysyniad a’r realiti, DRM a rheolaeth gan cwmni mawr ayyb? Beth yw’r rôl siopau? Ac ati.
Roedd y sgwrs yn Bedwen Lyfrau yn bositif iawn mewn gwirionedd. O leiaf cawson ni hanner awr i drafod y peth. (Gyda llaw, dyma syniad i BBC: beth am rhannu mwy o’r cyfweliadau ar-lein yn hytrach na gwastraffu’r fideo? O’n i eisiau clywed mwy o safbwynt Siop y Felin a Siôn T. Jobbins, er enghraifft. Dw i’n deall os oes gyda chi dwy funud yn unig ar y teledu ond does dim terfyn ar-lein. Beth am lanlwytho’r stwff i YouTube heb unrhyw golygu taclus? O ddifri.)
O bosib, gellid tynnu o hyn bod rhyw fantais yn dod i’r amlwg i ieithoedd sydd â diglossia gyda Saesneg yn achos Wikipedia. Am eu bod yn rhannu iaith gyda’r iaith fwyaf ar Wikipedia yn gyffredinol (a’r iaith weinyddol ar lefel uchaf Wikipedia), mae ychydig o’r bywiogrwydd hynny yn tollti drosodd i’r ieithoedd hynny. Bosib bod y gymuned Wikipedia ym Mhrydain, Iwerddon a’r UDA yn gryfach o ganlyniad i’r ffaith bod y Saesneg dal yn dominyddu’r wefan. Wn i ddim os yw hyn yn cyfri fel effaith bositif i diglossia gyda Saesneg am unwaith! Mae’n dibynnu os taw ‘gwerth’ neu ‘nifer’ yw eich meini prawf chi wrth gwrs. O bosib bod mwy o angen (efallai oherwydd diffyg adnoddau eraill) am nifer mwy o erthyglau mewn un iaith na’r llall hefyd.
Efallai hefyd bod y tebygolrwydd o gael erthygl gyfatebol, well a mwy trwyadl, yn Saesneg yn golygu bod llai o gynhyrchu erthgylau stwbyn, a rhoi mwy o gig ar erthyglau. Mi allai wrth gwrs, fod o ganlyniad i dîm golygyddol mwy bywiog hefyd (mae Wikipedia Cymraeg yn ail o ran niferoedd Admins, i’r Gatalaneg), ond mae’r enghraifft Wyddelig yn awgrymu nad yw hyn yn wir.
Dyna rai sylwadau sydyn, off the cuff. Faswn i’n hapus i glywed unrhyw sylwadau pellach, yn arbennig o ran y math o lefel cyfranogiad mae rhywun am ei gael mewn gwahanol ieithoedd neu sefyllfaoedd diglossaidd.
O ran y “manteision diglossia” mae Cymraeg wedi elwa i ryw raddau trwy gryfder y project Wikipedia yn Saesneg. Rydyn ni’n gallu ailgylchu’r erthyglau fel y mae Rhodri yn dweud uchod. Hefyd mae gyda Wicipedia Cymraeg mwy o bresenoldeb trwy Wikipedia Saesneg. Ydy’r twf y fersiwn Cymraeg yn dilyn y fersiwn Saesneg (dw i ddim wedi astudio’r data yn fanwl iawn)?
Rydyn ni wastad eisiau fersiwn Cymraeg bach o rywbeth sy’n llwyddiannus yn Saesneg. Rydyn angen idiom fel “keeping up with the Joneses” gyda chyfenw gwahanol.
Paid ag anghofio’r meddalwedd chwaith, roedd e ar gael am Hedyn a phrojectau eraill. (Heblaw PenTalarPedia dw i’n methu meddwl am fwy o wicis Cymraeg cyhoeddus ac agored i bawb, tu fas o brojectau Wikimedia – unrhyw un?)
Wrth gwrs, yn gyffredinol rydyn ni’n gallu darllen yr ymchwil newyddaf yn Saesneg ac hefyd mynd i gynadleddau rhyngwladol, gan gynnwys cynadleddau o bobol sy’n siarad ieithoedd lleiafrifol eraill, i ddefnyddio’r lingua franca, Saesneg.
Hmm, ond bydd e’n neis i weld mwy o brojectau ar-lein a chynnwys sy’n unigryw i’n iaith.
Mae llawer o ddadansoddiadau eraill yn bosib gyda sgriptio a chrafu data. (Mae Rhys Wynne wedi bod yn casglu ystadegau Wikipedia.)
Hoffwn i weld canlyniadau o ymchwil dwfn ar Wicipedia Cymraeg.
Dw i wedi bod yn meddwl am llyfrau rhydd ac am ddim.
Hanner cofnod.
Mae gwahaniaeth rhwng y dau wrth gwrs. Mae’n haws yn Gymraeg. (Yn Saesneg mae ‘free culture’ a ‘free software’ bach yn anodd i esbonio. Ond mae pobol yn deall ‘free speech’…)
And so with the sunshine and the great bursts of leaves growing on the trees–just as things grow in fast movies–I had that familiar conviction that life was beginning over again with the summer.
There was so much to read for one thing and so much fine health to be pulled down out of the young breath-giving air. I bought a dozen volumes on banking and credit and investment securities and they stood on my shelf in red and gold like new money from the mint, promising to unfold the shining secrets that only Midas and Morgan and Maecenas knew. And I had the high intention of reading many other books besides. I was rather literary in college–one year I wrote a series of very solemn and obvious editorials for the “Yale News”–and now I was going to bring back all such things into my life and become again that most limited of all specialists, the “well-rounded man.”…
Ond fydd pobol dal eisiau ei brynu ar papur neu, hyd yn oed, ar Kindle ac ati? (Bydd.)
Oes unrhyw llyfrau Cymraeg dan Creative Commons? Dylai rhywun trio, fel arbrawf. Efallai awdur neu cwmni. Fydd y wybren yn cwympo? (Na fydd.) Fydd pobol dal eisiau prynu rhywbeth sydd ar gael am ddim? (Mae’n dibynnu ar yr ansawdd!) Ond mae pobol yn prynu lot o bethau am resymau tu fas o bris – anrhegion, casglu, cyfleustra. Cofia The Great Gatsby.
Newydd gorffen hwn (o’r diwedd). O Lloyd George ymlaen roedd e’n darllenadwy iawn. Nes i joio’r peth cyfan ond bach yn “dwys” am sesiynau darllen hir iawn.
Nes i joio’r dychan Jan Morris mas draw llynedd. Er bod gyda fe’r clawr mwyaf crap erioed.
Mae’n beniog iawn iawn. Efallai dylai rhywun ei haddasu ar gyfer teledu. Efallai?
Mae fersiwn arall yn yr iaith dew, cyfieithiad gan Twm Morys. Clawr gwell hefyd ond bydd yn ofalus gyda’r swasticas ar drafnidiaeth gyhoeddus ayyb.
Darllenais i’r casgliad newydd o erthyglau Siôn T. Jobbins am Gymreictod wythnos yma. Cythruddol gyda barnau cryf. Hoff penodau: Radio Ceiliog (radio morladron o… Waelod y Garth), papurau bro, Abertawe… bron popeth. Mae rhai ar ei wefan (ond mae’r system darllen yn reit weird).
Cafodd yr awdur ei fagu yng Nghaerdydd, roedd y sampl isod am Gymreictod yn y ddinas, o 2005, yn enwedig yn llawn mewnwelediadau profoclyd sy’n berthnasol i fy mhrofiad:
Caerdydd looms large in Welsh-language pop, and cyfryngis… are regularly lampooned in Welsh songs. Welsh-speakers from Cardiff are still treated with suspicion by many fellow-siaradwyr… They seem too happy and content – still a suspicious habit for a language unsure of its future in a culture nursing a Methodist hangover. The community is caricatured for its perceived lack of commitment to the ‘cause’ and for making good money on the back of Wales. To go to Cardiff, our capital city, in to ‘sell-out’, a funny state of affairs, and possibly unique. This perception is not helped by the unwillingness of so many of Cardiff’s Welsh speakers themselves to take sides or create a culture independent of their wages.
Oof!
Dw i’n cynnig y gweddill heb sylw.
Cardiff Welsh-language culture is at its most exciting and challenging in the hands of people who’ve learnt the language in adult life – and without them Welsh in the capital would wither on the vine.
Rydyn ni’n cynllunio Eisteddfod yng Nghaerdydd, yn Nhreganna, gyda lot o bobol eraill, benywod a dynion. Croeso i ti gymryd rhan. Ond pa fath o ddigwyddiad fydd Eisteddfod Treganna? Sut ydyn ni gallu cydbwyso gydag elfennau traddodiadol a phethau cyfoes? Rydyn ni eisiau “cynrychioli’r gymuned” felly beth ddylen ni wneud?
Dyma rhai o’r meddyliau gan Colin a fi (darlledwyd yn wreiddiol ar Shwmae mis diwethaf).
Gwnes i gymryd rhan yn sgwrs heddiw dan y teitl Y Dyfodol i Lyfrau – o archifau i’r dyfodol papur i e-lyfrau, y manteision ac anfanteision – yn y digwyddiad Bedwen Lyfrau yn Y Rhath, Caerdydd gyda Siôn T. Jobbins.
Yn diweddar dw i wedi bod yn meddwl am y we a’r rhyngrwyd yn y cyd-destun llyfrau ac dw i eisiau archwilio’r cwestiwn o archifau mwy yma: yn enwedig yn ôl un o’r cwestiynau Siôn, pa mor ddiogel fydd yr archif Google Books, sef casgliad gyda chwmni preifat o lyfrau digidol yn gynnwys llyfrau Cymraeg? Does neb yn gwybod beth fydd yn digwydd i Google yn 2020 neu 2111.
Gwnes i godi’r pwynt o lyfrau prin sydd yn fas o brint, Afal Drwg Adda gan Caradog Prichard yw fy hoff enghraifft ar hyn o bryd – o 1973.
Felly dyw print ddim yn warant o argaeledd. Mae peryg eisoes o golled darnau o ein diwylliant. Hefyd mae’r system hawlfraint gallu bod yn gelyn i lyfrau, darllenwyr ac iaith – heb sôn am y cwmnïau. Ond wnes i ddim ateb y cwestiwn gwreiddiol.
Yn ôl bob sôn, doedd Y Rhyfel Oer ddim mor hwyl ar y pryd ond rydyn ni’n gallu bod yn diolchgar am un o’r canlyniadau: y technoleg rhwydwaith electronig tu ôl y rhyngrwyd. Yn ôl yr “athroniaeth” o’r project dylai’r rhwydwaith parhau hyd yn oed os mae darnau o’r rhwydwaith yn cwympo mas. (Os oes gyda ti ddiddordeb dylet ti ddarllen am ARPANET.)
Mae’r rhyngrwyd, gan gynnwys y we, yn broject dynol. Mae’n adlewyrchi ein blaenoriaethau deallusol i ryw raddau. Rydyn ni i gyd yn llyfrgellwyr i ryw raddau. Dw i wedi bod yn meddwl am wahaniaethau rhwng ein disgwyliadau o lyfrgelloedd traddodiadol a’r Llyfrgell Fyd-eang.
Fy prif pwynt am y Llyfrgell Fyd-eang – o ran archifau dydyn ni ddim yn dibynnu yn llwyr ar Google Books neu’r Llyfrgell Genedlaethol. Wrth gwrs rydyn ni’n diolchgar iddyn nhw am y waith digido ac archifo.
Preservation is key to the future of our collection as an accessible resource for research and learning. But despite our best efforts to regulate and monitor the conditions under which the analogue collection is stored, it is virtually impossible to halt altogether the gradual deterioration of physical objects. Digitisation does not arrest the deterioration of physical material, but it does provide means of preserving the information contained within the original item.
Felly pam ddylen ni dibynnu ar unrhyw cyfrwng corfforol penodol yn dwylo unrhyw sefydliad neu cwmni? Mae’r archifau wedi cael eu ’datganoli’ i ni, pawb, ein sefydliadau, ein cwmnïau, ni fel unigolion. Dylen ni ddefnyddio’r rhwydwaith mwy.
Dylen ni poeni am hawlfraint ac arian hwyrach. Ti’n tyfu‘r marchnad. O ddifri.
Cafodd y system hawlfraint ei dylunio heb bwyslais ar iaith leiafrifol. Mae gymaint o broblemau i ddefnydd o Saesneg heb sôn am Gymraeg. Dyw Google Books ddim yn poeni gormod am hawlfraint, maen nhw yn aros am lythyrau cyfreithiol. Strategaeth dda.
Mae llawer iawn o gopïau o rhai o’r destunau yn y Llyfrgell Fyd-eang, e.e. yr eiriau Mae Hen Wlad Fy Nhadau, Datganiad Annibyniaeth yr Unol Daleithiau, delweddau gan Kyffin Williams ayyb. Mae’r rhai enwog ohonyn nhw yn ddiogel. Fydd y byd byth yn eu colli neu anghofio. Sut ydyn ni’n gallu hyrwyddo a chopïo’n hoff stwff i fod yn enwog, neu ychydig mwy enwog ar y sbectrwm?
Many, many things lie decaying in archives. They don’t make a penny for anyone and they need to be released somehow. Fritz Lang’s film Metropolis was made available recently in an extended director’s cut because a reel containing lost scenes was found in Argentina. That was lucky in a way. It’s a warning for us and shows us what we need to emulate – to the power of a hundred – with Welsh culture. We can’t rely on a tiny number of decaying copies somewhere. Nevermind old things which have gone into the public domain, I actually think we are missing wider availability and business opportunities by not copying the cultural treasures of TODAY. By copying we increase not only the long term value of a work but its value today. But there are more ways to maximise this value.
Wrth gwrs mae unrhyw archifau ar-lein gan Lyfrgell Genedlaethol yn rhan o’r Llyfrgell Fyd-eang. Ond maen nhw yn gallu chwarae rôl enfawr yma: rhyddhau mwy o bethau ar-lein, hyfforddi a helpu pobol i fod yn blogwyr, sgrifennwyr, copïwyr fel ‘llyfrgellwyr’ ar-lein, trwyddedau synhwyrol a rhyddhau pethau i’r parth cyhoeddus – a chadw pethau ar fformatau gwahanol gan gynnwys papur.
Mae gan Dŷ’r Cwmnïau weledigaeth i fod yn gofrestrfa hollol electronig.
Fel cam ar y daith tuag at gyflawni’r weledigaeth hon, rydyn ni’n cyhoeddi heddiw ein bod ni’n disgwyl y bydd ein gwasanaethau ar gyfer cyflwyno ceisiadau corffori, ffurflenni blynyddol, cyfrifon a’r prif newidiadau i gwmnïau yn llwyr ddigidol (electronig) erbyn Mawrth 2013. Bydd hyn yn cwmpasu’r holl fathau safonol o gwmnïau, sef dros 98% o’r cwmnïau ar y gofrestr a 92% o’r holl drafodion yn ôl nifer. O ran y nifer fechan o fathau o gwmnïau a thrafodion sy’n weddill, byddwn ni’n parhau i ddatblygu gwasanaethau electronig ond yn cadw’r dewis ‘papur’ ar gyfer y rhain am y tro. Mae’r newid hwn yn amodol ar ymgynghoriad â’r budd-ddeiliaid, a chymeradwyaeth y Senedd i’r rheoliadau. Bydd dyddiad am y process ynghyngoriad yn cael ei gyhoeddi ar y tudalen hwn cyn gynted y bydd ar gael.
Mae trafodion digidol yn cynnig nifer o fanteision i’n cwsmeriaid – ffioedd is, hwylustod, canran uwch o geisiadau sy’n gywir y tro cyntaf (mae’r cyfraddau ail-wneud ar gyfer trafodion electronig yn llai nag un chweched o’r gyfradd ar gyfer trafodion papur), gwell diogelwch a llai o dwyll, sicrwydd y byddant yn cyrraedd a’r fantais o gael eu prosesu’n gynt. Bydd y gorchymyn i gyflwyno cyfrifon digidol yn agor y drws ar gyfer cynhyrchion newydd posibl a fydd yn helpu’r farchnad gwybodaeth am gwmnïau ac yn ei gwneud yn haws defnyddio data am gyfrifon at ddibenion dadansoddi, cymharu a meincnodi.
Swnio fel dyfodol cyffrous o ddatrysiadau technolegol. Ond maen nhw wedi gadael un “mantais” mas o’r datganiad – trafodion digidol yn Gymraeg.
Mae pobol sydd eisiau wneud pethau yn Gymraeg yn dod dan y categori “corfforiadau eraill”.
Ar hyn o bryd, er enghraifft, os ti eisiau dechrau cwmni Cyf gyda dogfennau yn Gymraeg, rhaid i ti wneud y gais ar papur – does dim dewis arall. Rydyn ni’n gallu sôn am bobol gyffredinnol yma, fel plymwyr, trydanwyr, gwarchodwyr plant, entrepreneuriaid lan i dy gaffi lleol newydd, cwmni teledu neu dylunyddion. Mae rhai o bobol yn y sector preifat eisiau wneud eu busnes yn Gymraeg.
Mwy:
Mae gwasanaethau digidol yn cynnig arbedion sylweddol o ran costau dros y fersiynau papur. Caiff yr arbedion hynny eu trosglwyddo’n llwyr i’n cwsmeriaid ar ffurf ffioedd is – mae’r ffioedd statudol ar gyfer ein gwasanaethau yn cael eu pennu ar sail adfer costau. O gymharu â thrafodion papur, mae ein cwsmeriaid yn arbed 25% wrth gorffori’n electronig a 50% wrth gyflwyno ffurflenni blynyddol yn electronig. Ar sail y patrymau ffeilio cyfredol, disgwylir y bydd y ffioedd is yn arbed dros £2 miliwn i’n cwsmeriaid.
O ran yr enghraifft o’n Cyf gyda dogfennau yn Gymraeg, bydd y gais yn costio £20.
Ond os ti eisiau dechrau Ltd yn Saesneg, mae gen ti ddewis o feddalwedd (£14), ar-lein (£18) neu bapur (£40).
Rydyn ni’n cynllunio Eisteddfod yng Nghaerdydd, yn Nhreganna, gyda lot o bobol eraill, benywod a dynion. Croeso i ti gymryd rhan. Ond pa fath o ddigwyddiad fydd Eisteddfod Treganna? Sut ydyn ni gallu cydbwyso gydag elfennau traddodiadol a phethau cyfoes? Rydyn ni eisiau “cynrychioli’r gymuned” felly beth ddylen ni wneud?
