llawer mwy o bethau yng Nghymru ac o gwmpas y byd…
A dweud y gwir mae eisiau meddwl am ddefnydd Hedyn yn 2024 a thu hwnt. Pa rôl sydd i dechnolegau agored a meddalwedd rydd i ffyniant y Gymraeg? Beth sydd eisiau er mwyn cynnal sffêr gyhoeddus a democratiaeth iachus yng Nghymru a thu hwnt? Pa wersi ydyn ni’n gallu dysgu o hanes Twitter? Ydy’r delfryd o we agored Gymraeg yn freuddwyd gwrach? Beth am yr holl sgwrs am ymgacheiddio Tech Mawr? Mae digon yma i mi gnoi cil drosto.
Yn y cyfamser diolch i holl gyfranwyr Hedyn dros y blynyddoedd ac i Rhys Wynne yn benodol am ei holl help, cefnogaeth, a syniadau.
Mae croen newydd cyffrous ar Hedyn.net. Dw i wedi gosod Pivot fel arbrawf (efallai bod angen stopio dweud hyn achos mae popeth mewn ffordd yn arbrawf!) – yn rhannol achos mae’r dyluniad yn ymatebol. Hynny yw, mae’n ymateb i faint sgrîn ar ddyfeisiau gwahanol megis ffonau symudol a thabledi.
Ers sbel roedden ni’n rhedeg croen Vector sydd yn iawn ond nid yw e’n ymatebol. Dw i ddim yn hollol siŵr pam mae Wicipedia yn dal i redeg Vector. Stori arall ydy hon.
Os ydych chi’n ddefnyddiwr mewngofnodedig bydd rhaid i chi newid i Pivot achos mae Vector dal ar gael fel opsiwn.
Sut mae gweld os mae dyluniad yn ymatebol? Cer i’r wefan ar ffôn neu dabled. Fel arall, ar gyfrifiadur newidwch siap a maint ffenestr eich porwr i edrych fel ffôn.
Gadewch wybod sut mae pethau’n mynd ar y croen newydd.
Dw i’n dal i feddwl bod lle i gasglu’r adnoddau yma. Yn wir, dw i’n ymweld â Hedyn.net sawl gwaith yn ystod yr wythnos er mwyn dod o hyd i wybodaeth. Fy ymdrech yw i nodi pethau yna yn gyhoeddus sydd arfer cael eu cadw mewn dogfennau preifat. Rydyn ni wastad yn croesawu syniadau am fentrau sy’n gallu digwydd ar Hedyn.net, ac yn well na hyn, cyfraniadau uniongyrchol i’r wici trwy olygu.
Mae hi’n braf cael gweithio ar brosiect wici i glient sef Canolfan Hanes Uwchgwyrfai. Maen nhw fel mudiad am gydweithio ar gyfres o erthyglau amlgyfrwng am hanes yr ardal o drafnidiaeth i chwareli i ysgolion i gapeli ac eglwysi. Fe fydd canlyniadau ein gwaith ar wici Uwchgwyrfai i’w gweld cyn hir.
O safbwynt y datblygwr mae sawl opsiwn ar gyfer meddalwedd wici. MediaWiki yw’r un sy’n cael ei defnyddio mwyaf. Dyna sy’n rhedeg Wicipedia a sawl prosiect perthnasol arall. Dyma fy nghyfrif ar y Wicipedia Cymraeg. Gweler hefyd: fy nghwaith ar gyfrif Twitter @wicipedia.
Nid yw poblogrwydd MediaWiki fel y cyfryw yn digon o reswm i’w dewis. Mae’n ddarn o feddalwedd eithaf mawr ac mae lot fawr o opsiynau. Mae anfanteision eraill hefyd, yn dibynnol ar gyd-destun y prosiect. Ond mae hi’n wych ar gyfer rhywbeth amlgyfrwng ac mae’r rhyngwyneb ar gael yn Gymraeg, diolch i gyfieithwyr gwirfoddol.
Yn 2009 roeddwn i am ddechrau gwefan wici o’r enw Hedyn er mwyn rhannu adnoddau ymhlith datblygwyr a chyhoeddwyr sydd am ddefnyddio’r Rhyngrwyd a’r we yn Gymraeg. Dokuwiki oedd fy newis ar y dechrau ond fe benderfynais newid i MediaWiki wedyn oherwydd y niferoedd o bobl a oedd yn brofiadol ar y system. Mae MediaWiki yn parhau hyd heddiw fel sail y wefan.
Nid yw’r cyfle i greu wici newydd sbon yn ymddangos yn aml. Mae angen eithaf tipyn o ymdrech, amser, a chriw o bobl cefnogol er mwyn cynnal wici llwyddiannus. Does dim llawer o enghreifftiau o lwyddiant ar wicis yn y Gymraeg, efallai oherwydd yr angen i recriwtio llawer o gyfranwyr brwd ac i fuddsoddi lot fawr o amser i greu rhywbeth o werth.
Cofiwch fod ’na rhestr o ganoedd o flogiau sy’n cynnwys cyfanswm o filoedd o flogiadau am bron bob pwnc dan yr haul ers Ebrill 2001.
Gallai’r apiau neu brosiectau fod yn gemau, teclynnau dysgu, pethau i ddadansoddi iaith a geiriau, pethau hwyl, pethau sili, ac ati. Peiriant chwilio?
Fyddai hi ddim yn cymryd llawer o amser i dynnu cynnwys i mewn o’r blogiau. Beth am bethau sy’n sbarduno ymweliadau, darlleniadau a rhagor o gynnwys o safon?
Efallai dylwn i ail-greu system y Blogiadur sy’n tynnu ffrydiau o’r blogiau. Dyna un syniad. Ar hyn o bryd mae’r gronfa o flogiau y mae Blogiadur yn crafu yn rywbeth ar wahân am resymau hanesyddol.
Dw i wedi chwarae gyda sawl API yn ystod yr wythnosau diwethaf: Twitter, Amazon, Bitly, eBay, Wicipedia. Mae hi’n hen bryd chwarae gydag API Hedyn.
Byddwn i’n croesawu syniadau fel arfer.
O ran yr API a phrosiectau Y Rhestr yw’r brif adnodd sy’n werth ystyried ar Hedyn a dweud y gwir (ond mae ambell i ganllaw i ddechreuwyr blogio ayyb hefyd ac mae’r rhai fideo yn lawer o hwyl).
Gyda llaw, un API arall byddaf i’n llygadu fydd Papurau Newydd Cymru. Un i’r haneswyr efallai, beth ydych chi eisiau gwneud neu weld?
Tra o’n i’n siarad gyda chyfieithiwr MediaWiki ar y maes ddoe o’n i’n meddwl: sawl prosiect wici sydd yn Gymraeg? Rydyn ni’n casglu blogiau, beth am wiciau?
WikiMedia yw’r sefydliad tu cefn i MediaWiki sydd yn gyfrifol am:
gyda Rhys Wynne ac eraill am sbel (ers i ni newid o’r hen system DokuWiki).
Roedd Suw yn arfer rhedeg wici i ddysgwr. Ac mae ambell i gyfeiriad i Wiki Deddfu, prosiect Hywel Williams AS sydd ddim ar y we rhagor. Gwnes i drio gosod wici dwyieithog unwaith i gleient (Cyngor Prydeinig).
Oes wiciau eraill ar y we yn Gymraeg? Mae wiciau da yn cymryd buddsoddiad o amser i lwyddo, dw i ddim argymell llwyth o wiciau newydd di-ri yma achos mae angen rheswm penodol i lansio un. Ond byddai mwy o enghrefftiau yn ddidorol.
Mae ein gwefan Hedyn, sydd yn rhedeg ar y feddalwedd rydd MediaWiki, wedi dioddef o sbam yn ddiweddar.
Pam fasai rhywun eisiau sbamio Hedyn? Yn hytrach na sbam trwy e-bost mae pobol yn rhedeg sgriptau awtomatig er mwyn creu cyfrifon a thudalennau gyda thestun a dolenni i wefannau sydd yn werthu bob math o gynnyrch dodji. Y prif bwriad yw cynyddu’r sgorau ar Google trwy adeiladu dolenni o gwmpas y we.
Does dim byd peryglus hyd yn hyn o ran gwarchodaeth, dim pysgota drwg yn ôl pob golwg. Ond mae’r sbam yn cymryd lle ar y cronfa ddata ac yn ymyrru gyda’r profiad defnyddiwr. (Mae’r wefan yn wici sydd yn cynnwys adnoddau Cymraeg, dolenni defnyddiol a’r Rhestr, chyfeirlyfr enfawr o (bron) pob blog yn Gymraeg.)
Pan wnes i Gyfrifiadureg gwnes i ddysgu am y cyfaddawd rhwng gwarchodaeth a hygyrchedd ar unrhyw system cyfrifiadur. Y ffordd gorau i sicrhau’r gwarchodaeth gorau ar Hedyn fydd cyfrifiadur caeëdig ar wely’r môr. A’r ffordd gorau i sicrhau hygyrchedd fydd cyfrifiadur agored ar Heol Santes Fair yng Nghaerdydd! Rydyn ni eisiau cydbwysedd rhwng y dau, rhywbeth sydd yn digon hawdd i fod yn defnyddiol ond yn digon saff i warchod rhag sbam.
Gwraidd y broblem yw’r cyfrifon awtomatig. Ond o’n i’n meddwl bod Captcha a ReCAPTCHA yn codi gormod o stwr ac yn passé (er bod yr agenda i ddigido llyfrau ar ReCAPTCHA yn wych).
Felly dw i wedi gosod ategyn newydd o’r enw KittenAuth bellach. Pob tro mae rhywun yn gofrestru mae pump llun gwahanol yn ymddangos. Ac mae’n rhaid ffeindio’r llun o gath bach er mwyn creu cyfrif. Mae modd gweld y delweddau yma (ond plis paid â chreu cyfrifon di-angen!). Mae’r job yn hawdd i berson ond yn anodd i feddalwedd.
Wrth gwrs mae’r sbamwyr yn gallu sgwennu datrysiad i’r ategyn KittenAuth sydd yn seiliedig ar enwau ffeiliau achos dyw’r ategyn ddim yn cuddio’r enwau fel 19.png eto. Neu mae’r sbamwyr yn gallu cyflogi rhywun hyd yn oed i ffeindio’r gath bach. Fydd y Gymraeg ddim yn drysu pobol achos mae’r dolenni a nodweddion i gyd yn gyson trwy MediaWiki ym mhob iaith.
Ond rydyn ni’n ennill y rhyfel am y tro, diolch i’r cathod bach.
Yn y cyfamser hoffwn i sgwennu ymateb i’r cwestiwn yma:
http://twitter.com/#!/crisdafis/status/98033648636395520
Tipyn bach o gyd-destun. Roedden ni’n hoffi’r opsiynau eraill ond doedden nhw ddim yn digon:
Google Blog Search – bron pob blog ar y we ond ble mae’r blogiau Cymraeg? Anodd i’w ffeindio os ti eisiau pori – mae stwff Cymraeg ar goll. Dyma un angen enfawr yn Gymraeg ac ieithoedd bychan – uno darnau o’r we gyda’i gilydd.
Blogiadur – ‘blog o flogiau’ gyda blogiau Cymraeg (88 blog ar hyn o bryd). Trefnwyd yn ôl amser.
awgrymiadau gan ffrindiau – ‘ar hap’
dolenni mewn ebost/gwefannau eraill – ‘ar hap’
Nawr mae gyda ni:
Y Rhestr ar Hedyn! – cyfeirlyfr o flogiau Cymraeg! Trefnwyd yn ôl pynciau! Chwilio!
Mae’r cwestiwn yn dilys, pam ydyn ni wedi bod yn treulio amser i gasglu Yellow Pages o flogiau?
Dilyn. Rydyn ni wedi bod yn chwilio am flogiau yn yr iaith Gymraeg fel darllenwyr/ymwelwyr. Pam ddarllen/dilyn/edrych at/gwylio/gwrando ar/tanysgrifio i flogiau? Newyddion, digwyddiadau lleol, barnau, fideo, hwyl, ymgyrchu, coginio, hobïau a diddordebau ayyb ayyb – beth bynnag mae pobol yn ei drafod o ddydd i ddydd.
Ychwanegu blogiau i’r strwythur o ddolenni. Mae lot o flogiau yn anweledig i ryw raddau. Mae un dolen arall yn anfon ymwelwyr dynol a bots fel Google.
Ymchwil ac ystadegau. Mae rhai o bobol eisiau astudio’r (tua) 288 blog Cymraeg ar y we. Dw i’n meddwl am waith academaidd gan Daniel Cunliffe, Courtenay Honeycutt ac eraill yma (a’u papur am flogiau Cymraeg ar Blogiadur). Hefyd mae’r Rhestr yn sgil-cynnyrch o’n gwaith a dw i eisiau anfon mas y neges am rhannu stwff fel ’na.
Cofnodi ac hanes. Mae lot o bwyslais ar amser real a chofnodion newydd (gweler hefyd: Twitter). Gwych ond beth am fywyd i’r ‘hen’ cynnwys sydd dal yn berthnasol i rywun? Beth am y blogiau sy’n cysgu?
Dysgwyr iaith a datblygiad personol o’r iaith. Mae lot fawr o ddysgwyr ar y we. Yn aml iawn maen nhw yn mynd i’r we i weld Cymraeg – yn enwedig dysgwyr heb lot o ffrindiau Cymraeg a dysgwyr tu allan i Gymru. Mae hynny yn hawdd iawn i’w anghofio os ti’n nofio yn Gymraeg fel siaradwr rhugl.
Amcan X
Amcan X yw’r rheswm pwysicaf. Mewn ffordd does dim ots beth oedd tarddiad Y Rhestr neu Hedyn. Efallai mae amcanion yr aelodau/cyfranwyr yn ddiddorol i ti, efallai ddim. Mae’r wybodaeth Y Rhestr ar gael i bawb yn y byd beth bynnag.
Bydd e’n neis cael teclynnau sy’n dibynnu ar y data mewn blogiau hefyd. Mae unrhyw un yn gallu bwydo ei dogfen neu taenlen/dogfen gyda data o’r Rhestr. Cer amdani. Neu meddalwedd – er enghraifft, peiriaint chwilio o flogiau Cymraeg. Dw i’n meddwl am Blogiadur ar hyn o bryd – mae Aran Jones wedi anfon yr allwedd i fi. Oes angen rhywbeth fel Umap neu Indigenous Tweets ar gyfer blogiau? Beth yw’r pynciau poeth heddiw?
Syniad. Efallai mae rhywun eisiau dadansoddi geiriau neu dermau ayyb ar blogiau gwahanol neu gynnwys y trafodaethau, e.e. pleidiau a phethau gwleidyddol.
Dwi’n meddwl bod trio canol rhywbeth mor ddatganoledig a Phapurau Bro mewn uber-safle yn bownd o fethu. Y gorau gellid ei wneud ydi trio cael rhywun i guradu aggregator o’r straeon gorau sydd yn y rhwydwaith (pe sefydlid rhwydwaith o gwbl).
Dyw e ddim yn gyflawn eto ond os ti’n gofyn “Blogiau bach lleol di-ri? Neu uber-safle monolithig?”, dylai fy marn i fod yn glir.
Dyma pam gwnes i ddefnyddio’r enw Hedyn am y wefan wici pan gwnes i gofrestru’r enw dwy flynedd yn ôl. Nid achos o’n i’n meddwl am newyddion lleol yn enwedig ond o’n i’n meddwl: beth fydd llwyddiant ar y we Gymraeg yn gyffredinnol? Sydd yn gynnwys newyddion lleol.
Cliw arall: yr enw Pethau Bychain tu ôl ein digwyddiad llwyddiannus yn 2010. Rydyn ni’n gallu mwynhau o leiaf rhai o’r credit am yr enw. 🙂
Dyw sefydliadau Cymreig ddim yn hoffi’r athroniaeth o bethau bychain yma achos maen nhw yn licio platfformau MAWR, NEWYDD ac eisiau ordero canapés am y lansiad a bwydo’r buddsoddwyr, gwleidyddion a’r Western Mail.
Ond weithiau rydyn ni jyst angen y pethau BYCHAIN ar blatfformau sy’n bodoli EISOES – ond wrth gwrs gyda defnydd arloesol a chreadigol.
Ti’n gallu gweld y gwahaniaeth. Y “lansiad” fydd rhwydwaith cryf o bobol ar wahan – sy’n defnyddio’r we yn yr iaith Gymraeg am amcanion gwahanol nhw.
(Er enghraifft, dychmyga Casgliad y Werin heb y platfform. Efallai rhywbeth fel cyfres o weithdai Flickr a YouTube o gwmpas Cymru yn hytrach. Dyw e ddim yn swnio’n ddrwg o gwbl. Fyddan ni wedi arbed miloedd o bunnau o’r cyllideb meddalwedd (perchnogol) sy’n ailadrodd Flickr a YouTube. Rhy hwyr dw i’n gwybod. Cywira fi os fi’n rong.)
I fod yn onest dw i’n trio meddwl am rôl unrhyw uber-safle. Aggregator, mae rhai yn ddweud. Wel, pa fath? Mae Google Blog Search yn bodoli yn barod. Rhywbeth sy’n casglu’r straeon fel Umap am flogiau lleol – gyda map o Gymru falle? Wel, wyt ti rili eisiau mynd trwy newyddion lleol o ardaloedd gwahanol? Yr un cwestiwn yn geiriau gwahanol: pryd oedd y tro diwethaf wnest ti ddarllen papur bro o ardal gwahanol i fwydo diddordeb personol? Diffiniad newyddion lleol yw diddordeb lleol. Mae’n symud i newyddion genedlaethol os mae’n perthyn i bobol tu allan.
Dw i’n edmygu Glo Mân (papur bro ardal Dyffryn Aman) ond mae’r rhan fwyaf yn amherthnasol i fi yn Grangetown. Efallai yr unig aggregator posib fydd blog gan person o’r goreuon a doniol o gwmpas Cymru.
Lately it’s dawning on people that the mass aggregators of local information aren’t achieving critical mass among the locals. Outside.in, a site that never made much sense to me, sold to AOL for $10 million. A lot less money than the VCs had invested in it.
Fy syniad gorau am yr uber-safle fydd copi o WordPress am newyddion lleol. Lawrlwytha’r cod a chynnig y peth fel darpariaeth i flogwyr lleol, e.e. ubersafle.com/llanrug ac ubersafle.com/eglwyswrw gyda blogiau ar wahan ar yr un enw parth Mae’n hollol iawn dan GPL. Ond PAM? Y peth pwysicaf fydd y hyfforddi a gweithdai – dal.
Mae gyda ni’r syniad o uber-safle trwm ac yn chwilio am reswm.
Dw i’n gallu meddwl am rôl enfawr o ran sefydliadau Cymraeg yma – yn gynnwys S4C. Sef: gweithdai, mynediad i offer, adnoddau fel lluniau a fideo (enghraifft: Eisteddfod Bae Colwyn 1947), adnoddau eraill, hyfforddi (sut i ddadfwndeli dy newyddion fel cofnodion a pheidio dibynnu ar ffeiliau PDF am bopeth!), grwpiau Flickr, blogiau bychain (fel Pethe), digwyddiadau agored fel Talk About Local a Hacio’r Iaith, tudalennau ar y we fel Sut i ddechrau blog lleol. Her yw, bydd pob un yn achosi llwyddiannau bach. Dim canapés!
Nid yw poblogrwydd MediaWiki fel y cyfryw yn digon o reswm i’w dewis. Mae’n ddarn o feddalwedd eithaf mawr ac mae lot fawr o opsiynau. Mae anfanteision eraill hefyd, yn dibynnol ar gyd-destun y prosiect. Ond mae hi’n wych ar gyfer rhywbeth amlgyfrwng ac mae’r rhyngwyneb ar gael yn Gymraeg, diolch i gyfieithwyr gwirfoddol.
