Tag: e-lyfrau

Cofnodwyd ar

Lefi Gruffudd, Amazon a’r dewis amgen

Mae Lefi Gruffudd yn ddefnyddio ei golofn Western Fail heddiw i gwyno am Amazon – eto!

Yn ystod y flwyddyn diwethaf mae’r Lolfa a chyfryngau Cymraeg wedi rhoi cyhoeddusrwydd i’r un darparwr e-lyfrau sawl gwaith. Gweler: sawl stori Golwg 360 ers 2011 a chofnod mis yma ar blog newydd Y Lolfa. Roedd erthygl yn gylchgrawn Lol eleni hefyd am Dafydd El a’i Kindle am ddim.

Mae’r dyfodol dosbarthiad e-lyfrau yn bwysig iawn i ddyfodol Cymru, gan gynnwys busnesau Cymraeg, addysg Cymraeg, diwylliant, democratiaeth a mwy. Mae’r rhyddid i ddosbarthu meddyliau yn y fantol hyd yn oed. Dyma pam dw i’n cytuno gyda lot o bwyntiau Lefi ar y cyfan. Rydyn ni wedi trafod pynciau tebyg wyneb i wyneb unwaith neu dwywaith. Ein casgliad, yn fras, oedd: mae Amazon yn mynd i ennill lot o’r farchnad e-lyfrau. Ond does dim eisiau helpu nhw.

Mae’r rhan fwyaf o’r erthygl heddiw yn siarad am Amazon gyda sôn bach ar y diwedd am opsiynau eraill, y Nook a’r Kobo. Byddai rhyw fath o ymgyrchu yn syniad da, gan gynnwys ymgyrchu yn erbyn Amazon. Ond Y Lolfa ydy cwmni – yn bennaf dw i eisiau gweld rhyw fath o ymgyrch marchnata i awgrymu beth ddylen ni wneud fel darllenwyr Cymraeg y Nadolig yma. Dyma beth sydd ar goll.

Does dim e-ddarllenydd gyda fi ar hyn o bryd. Dw i ddim yn erbyn y cysyniad o ddarllen e-lyfrau yn eu hanfod. Ond pob tro dw i’n ystyried y systemau tu ôl i e-lyfrau dw i’n dod yn ôl i brint. Mae’r sôn am gynnydd technolegol yn amherthnasol os fydda i’n colli’r rhyddid dw i’n cymryd yn ganiataol ar brint. Mae mwy o ryddid gyda llyfrau printiedig.
Pob tro mae rhywun yn prynu catalog, sori dyfais, Amazon maen nhw yn rhan o system Amazon. Darllena’r dudalen fer The Danger of E-books gan Richard Stallman – dadl glir iawn.

Yn ogystal â fy nghasgliad o lyfrau printiedig, dw i’n bwriadu prynu dyfais e-ddarllenydd rhywbryd. Mae pobl eraill yn yr un sefyllfa. Does dim clem gyda fi eto pa un i’w ddewis heblaw dw i’n sicr dw i ddim eisiau unrhyw beth Amazon.

Wel, pwy sydd yn mynd i werthu dyfais i fi? Tasai’r Lolfa neu unrhyw gyhoeddwr yng Nghymru, er enghraifft, yn argymell dyfais ‘Cyfeillgar i’r Gymraeg’ neu hyd yn oed cynnig dyfais ar werth byddwn i’n cymryd y cynnig o ddifrif. Dw i’n gallu dychmygu’r logo ar y sticeri nawr: Cyfeillgar i’r Gymraeg, y dewis amgen sydd angen. (Dw i wedi trafod cyfleoedd eraill i gyhoeddwyr.)

Mae’r cyhoeddwyr yng Nghymru, gyda help newyddion, blogiau a sefydliadau Cymraeg, mewn lle da i ddangos ‘ecosystem’ amgen i ni. Nook neu Kobo neu Sony? Neu rhywbeth arall?

Cofnodwyd ar

Pethe ar alw

Mae pobol yn gofyn am DVDs o gyfresi fel Pen Talar, Alys a dramau eraill yn eithaf aml.

http://storify.com/carlmorris/pobol-yn-gofyn-am-dvd-pen-talar

Syniad…

Pam dydyn nhw (S4C neu’r cwmnïau cynhyrchu) casglu addewidion/pledges i asesu’r alw?

e.e. mae angen targed o 600 person i ryddhau Gwaith/Cartref ar DVD. Dwedwch ‘addwch yma os dych chi eisiau DVD o Gwaith/Cartref’ gyda chyfanswmfa/totalizer. Neu beth bynnag, dw i ddim yn sicr am y ffigyrau. Yn delfrydol bydd y wasanaeth yn casglu’r arian ac yn cadw’r arian yn saff.

Os fydd ddim digon o bobol i gyrraedd y targed mae pawb yn derbyn eu arian yn ôl – ar ôl mis neu dau neu dyddiad penodol.

Os rydyn ni’n bwrw’r targed, mae gyda ni rhyddhad DVD! DVDs yw’r enghraifft gorau ond mae’r syniad yn gweithio gyda llyfrau papur hefyd. Mae’r enw ‘pethe ar alw’ yn wir i ryw raddau heblaw am yr arhosiad bach. Gwnes i ffeindio enghraifft lwyddiannus o 1926 sef llyfr o farddoniaeth. Tybed os ydy rhywun wedi trio ers hynny? (Y Byd… mewn ffordd.)

Dyma un o nodweddion y model Kickstarter sydd yn bwysig i ni yng Nghymru, sef yr addewidion/pledges. Rydyn ni’n trio ffeindio modelau i gynnal cyfryngau mewn iaith leiafrifol. Felly mae ‘methiant’ yn opsiwn! Does dim cywilydd os ydyn nhw yn methu ffeindio cwsmeriaid. Efallai gwnewch y peth gyda lot o gyfresu gwahanol i sicrhau ryw fath o ryddhad ar y diwedd.

Wrth gwrs dw i ddim yn siarad am fersiynau digidol yma, dylai e-lyfrau a lawrlwythiadau/ffrydiau am arian o bethau newydd i gyd bod ar gael fel digidol.

Mewn ffordd mae’r syniad yn addas i unrhyw fenter lle mae cwmni yn gallu cyfathrebu am gynnyrch penodol dychmygol, e.e. llyfr, rhaglen, argraffiadau o waith celf, crysau-t.

Cofnodwyd ar

Gwerthu e-lyfrau yn uniongyrchol

Diolch Ifan MJ am argymell yr erthygl Guardian am brisiau yn y diwydiant e-lyfrau (yn yr UDA).

Oes cyfle i gyhoeddwyr yma: gwerthu e-lyfrau yn uniongyrchol er mwyn cynnig prisiau gwell nag Amazon/Barnes&Noble *a* chadw mwy o’r elwa? Anghofia DRM er mwyn cynnig gwasanaeth gwell hefyd. Mae’r Lolfa yn wneud yn union yr un peth nawr er bod y rhestr o deitlau yn fyr iawn. Ond dw i wedi dweud hynny o’r blaen!

Os mae darllenwyr eisiau talu mwy ar Amazon achos maen nhw yn meddwl bod e’n gyfleus, mae croeso iddyn nhw. Bydd mwy nag un ffordd i brynu.

Ond pam dyw awduron ddim yn cynnig yr opsiwn i brynu e-lyfrau ar ei wefannau? Dw i’n siŵr bod e’n bosib cael cytundeb gyda’r cyhoeddwr sy’n talu am y marchnata/golygu/gwaith datblygu ac ati.  Mae unrhyw band yn wneud yr un peth – os wyt ti’n prynu albwm trwy’r wefan mae rhai o’r arian yn mynd i’r cwmniau recordiau a chyhoeddi.

Efallai mae angen gwasanaeth label gwyn sydd yn cynnig teclyn siop i awduron. Oes galw? Bydd e’n tebyg i Bandcamp ar gyfer awduron. Mae Bandcamp yn wych ac mae fy ffrindiau sy’n gerddorion yn cytuno. Gwendid wrth gwrs yw’r diffyg darpariaeth Cymraeg. Os wyt ti erioed wedi ei weld dyma dudalen Sen Segur – un o fy hoff fandiau ar un o fy hoff wasanaethau cerddoriaeth.

Cofnodwyd ar

Dyddiau cynnar yn y stori e-lyfrau

Des i ar draws erthygl Guardian o Awst 2011 gan William Skidelsky am brisiau llyfrau ac e-lyfrau, dyma’r diweddglo:

[…] It’s still early days in the ebook story, and no doubt there’ll be many disputes and disruptions along these lines in the future. But here’s a final thought for now. Was it wise to allow a situation in which a single company – Amazon – became market leader in terms of both a digital product (the ebook) and the hardware through which it’s delivered? (pwyslais fi)

Na, ddim yn doeth. Ond dyw’r integreiddiad fertigoleg Amazon ddim wedi digwydd yn llwyr eto.

Beth sy’n wylltio fi yw’r agwedd ‘bydd monopoli Amazon yn anochel yng Nghymru felly be’ ydy’r pwynt hyd yn oed meddwl am unrhyw marchnad amgen?’. Mae’n debyg i’r stori Siôn Jobbins yn y llyfr Phenomenon of Welshness lle mae fe’n sôn am agweddau amheugar tuag at y siop llyfrau newydd yn Llanrwst (menter rhieni Myrddin ap Dafydd oedd y siop, y cyntaf i arbenigo mewn llyfrau Cymraeg?).

Yn diweddar rydyn ni wedi cael manylion cynnar o gynllun bosib Gwales i werthu e-lyfrau. Gwych ond bydd marchnad go iawn yn y sector preifat yn neis hefyd. Byddan ni’n methu arloesi yng Nghymru heb cystadleuaeth iachus. Dw i ddim yn licio’r argymhelliad DRM yn yr adroddiad wrth gwrs, na’r rhesymeg. Mae Y Lolfa wedi bod yn hapus i werthu llyfrau heb DRM ers blynyddoedd, yn uniongyrchol, er dyw’r siop e-lyfrau ddim yn gyflawn.

Mae dealltwriaeth y marchnad llyfrau Cymraeg yn well yn Aberystwyth, Talybont, Caernarfon, Caerdydd nag unrhyw swyddfa Amazon. Dw i’n meddwl bod e’n werth ystyried y cyfleoedd tra bod y galw yn tyfu.

Cofnodwyd ar

Cyngor darllenyddion

Nôl yn yr 80au Lotus 1-2-3 oedd y killer app ar MS-DOS ar yr IBM PC. Roedd y meddalwedd mor arbennig ac unigryw a chafodd pobol eu perswadio i brynu’r platfform er mwyn rhedeg y meddalwedd. Mae enghreifftiau eraill.

Meddwl am e-lyfrau eto.

Mae sefyllfa gyda’r diffyg e-lyfrau Cymraeg ar Kindle yn debyg i killer apps, ond y ffordd arall rownd.

Ar unrhyw dyfais mae’n bwysig cael sgrin neis, dyluniad da, ‘corff’ o ansawdd, hawdd i’w defnyddio a lot o nodweddion eraill. Ond faint o bobol fydd yn gofyn am gefnogaeth ieithyddol?

Faint o bobol sy’n ystyried e-lyfrau Cymraeg fel rhywbeth HANFODOL ar e-darllenyddion? Dw i’n gofyn os mae’r diffyg e-lyfrau Cymraeg yn dealbreaker. Does na ddim heb gwarant o Gymraeg ar Kindle yn y dyfodol, cofia. Faint o bobol fydd yn newid meddwl ar ôl iddyn nhw clywed bod Amazon wedi gwrthod derbyn Cymraeg ar ‘ecosystem’ caeedig nhw?

Ydy e’n deg i ddweud bod rhyw fath o cysylltiad rhwng teimladau pobol ar y pwnc ac ansawdd llyfrau Cymraeg a’r marchnad? Dylai awduron a chyhoeddwyr pryderu am y ffaith bod rhai o siaradwyr Cymraeg yn fodlon prynu unrhyw dyfais sydd ddim gyda chynnwys Cymraeg.

Dw i ddim yn gofyn am rhyngwynebau Cymraeg, wrth gwrs mae lot fawr o bobol yn fodlon rhedeg meddalwedd heb rhyngwyneb Cymraeg. Dw i’n gofyn am gynnwys, y peth mwyaf pwysig ar e-darllenydd.

Dw i’n gwybod bod yn cwestiwn yn berthnasol i llyfrau papur. Cyfle i ail-asesu cyflwr y marchnad yn gyffredinol?

Cofnodwyd ar

E-lyfrau 2011, recordiadau 2004

Fel ateb i’r cofnod diwethaf mae Ifan wedi cyhoeddi cofnod ac yn dweud:

[…] Yn ddelfrydol, wrth gwrs, fe fyddai pawb yn defnyddio cynnyrch open source, ond fel y mae pethau mae’r rhan fwyaf o bobol yn defnyddio systemau’r cwmnïau mawr, gan gynnwys Kindle ac iTunes. Er mwyaf sicrhau bod cynnyrch Cymraeg yn cyrraedd ei gynulleidfa, onid yw’n gwneud synnwyr cyhoeddi drwy’r cyfrwng sy’n debygol o gyrraedd y mwyafrif? [..] (pwyslais fi)

Wel, na. Ble mae’r data? Does dim data gyda fi chwaith ond dw i’n anghytuno. Dw i’n teimlo fod perchnogaeth Kindle yn isel iawn ymhlith darllenwyr Cymraeg. Efallai mae’n rhy isel i atynnu Amazon i’r farchnad Cymraeg ar hyn o bryd.

Mae cyfle bob hyn a hyn i fanteisio ar y gwagle ac i ffeindio rhywbeth sy’n dda i’n cwmniau ‘cynnwys’ (cyhoeddwyr tro yma). Mae cyfle i dyfu busnes tu allan i’r dosbarthwr/storfa mwyaf yn ieithoedd/llefydd eraill. Oherwydd mae’r marchnad e-lyfrau Cymraeg yn agored iawn ym mis Tachwedd 2011.

Roedd cyfle debyg 7 neu 8 flynedd yn ôl yn y marchnad recordiadau. Dw i’n cofio achos o’n i’n rheoli cwmni recordiadau ar y pryd. Ar y pryd Bleep.com oedd y lle i brynu electronica, nid iTunes Store. Roedd electronica yn sin ar wahan i roc braidd gyda’i gigs, cyfryngau ei hun ayyb.

Roedd Bleep.com yn rhan o Warp Records ac roedden nhw yn werthu i ffans yn uniongyrchol – o gatalog nhw yn unig ar y dechrau. Roedd disgrifiadau yn manwl ac roedd y profiad yn dda ac roedd y ffeiliau yn MP3 (cyfleus), sydd ddim yn fformat hollol ‘agored’ yn union ond doedd na ddim DRM. Bleep oedd yr unig opsiwn i brynu rhai o’r artistiaid ar y dechrau. Hwyrach wnaethon nhw cadw’r cwsmeriaid dw i’n siwr. Ar y pryd roedd y catalog iTunes Store gyda chatalog anghyflawn, mewn AAC caeëdig yn hytrach na MP3 (rhydd, ish).

Hwyrach roedd stwff Warp ar iTunes hefyd wrth gwrs wrth gwrs wrth gwrs. Ac ar eMusic, Rhapsody, 7Digital, We7, Spotify a phob gwasanaeth arall yn y pen draw. Ond cafodd Bleep.com ‘first mover advantage’ yn y marchnad electronica.

Beth dw i’n trio dweud yw, y Gymraeg ydy’r electronica o lyfrau mewn ffordd. (Ifan Morgan Jones yw Autechre, Ned Thomas yw’r Aphex Twin.) Mae angen ‘Bleep.com o lyfrau Cymraeg’. Mae gyda ni ffans penodol, ‘sianeli’ ein hun sydd yn fodlon cefnogi’r opsiwn lleol. Does dim rheswm nawr pam mae rhaid i ni ystyried Amazon fel the only game in town. Mae opsiynau eraill NAWR. Ond bydd siop Cymreig yn neis iawn i bawb.

Roedd defnydd Apple o 100% DRM i adeiladu monopoli/ecosystem yn sinigaidd iawn. Y neges i’r labeli oedd scaremongering am gopïo ayyb. Roedd Apple yn sinigaidd ond o leaif roedd yr iPod yn cefnogi MP3 o’r dechrau! Mae Amazon wedi bod yn ddrwg iawn gyda Kindle sydd ddim yn derbyn ePub o gwbl ar hyn o bryd. Mwy na cheeky. Mae busnesau yn wahanol – prif busnes Apple yw’r dyfeisiau, prif busnes Amazon yw’r cynnwys. Fel y dwedais mae Amazon yn colli arian ar bob Kindle Fire. Maen nhw eisiau rheoli’r farchnad llyfrau BYD-EANG!

O ran siop annibynnol mae’r issues hawliau yn haws gyda llyfrau. Ac mae’r maint yn llai na MP3s felly mae’r costau yn llai.

Efallai bydd 3 mis neu 6 mis, efallai 12 mis o gyfle i ddechrau rhywbeth a gwerthu llyfrau yn uniongyrchol a chadw mwy o’r arian yng Nghymru.

Cofnodwyd ar

Trafod technoleg? Methiant cyfryngau prif-ffrwd

Dyma eitem newyddion teledu S4C, gan BBC, gyda sylw gennyf fi:

“A fydd yr e-lyfr yn achosi tranc y llyfr papur ac inc?”

Gwnaethon nhw defnyddio cyfanswm o 15 eiliad o’r fideo gyda fi. Wrth gwrs dwedais i lot mwy ond dw i’n deall sut mae teledu yn gweithio ac o’n i’n gwybod pwyslais yr eitem o flaen llaw. Dw i’n chwarae’r rôl syml, hyrwyddwr technoleg mewn drama BBC.

Mae’r rhai o bethau isod yn amlwg, nawr dw i’n gallu eu cwestiynu achos ces i gyfle i weld y peth o safbwynt arall a chyfrannu i eitem.

Yn aml iawn mae cyfryngau prif-ffrwd Saesneg gallu bod yn euog o drafodaeth arwynebol a Ludaidd am dechnoleg. Ond dw i’n meddwl efallai bod e’n waeth yn Gymraeg.

Un problem, mae gyda ni llai o ffynonellau newyddion a barn yn y cyfryngau prif-ffrwd. Dyma pam dw i eisiau darllen barnau o safbwyntiau gwahanol, e.e. yr erthygl Angharad Mair am Twitter. (Meddyliau am yr arbrawf.) Dw i ddim yn sicr os mae “prif-ffrwd” yn addas chwaith achos maen nhw mor fach.

Mwy na hynny, mae naratif parhaus o bygythiad technoleg yn y cyfryngau, dw i’n meddwl, yn enwedig technoleg yn erbyn ein traddodiadau ac hefyd, yn aml, yn erbyn yr iaith Gymraeg. Mae unrhyw syniad am stori yn dod trwy’r un lens. Y teimlad mwyaf priodol i unrhyw dechnoleg yw ofn. Ydy e’n rhan o’n hunaniaeth?

Yn y stori am e-lyfrau, mae’r siop yn cynrychioli’r traddodiad. Ond unrhyw siop llyfrau yw cwmni technoleg i ryw raddau – llyfrau yw technoleg gwybodaeth. Hefyd mae siopau fel unrhyw busnes yn gallu newid i gymryd mantais o gyfleoedd o bob math.

Dydyn ni ddim wedi archwilio lot o gwestiynau yma. Beth yw’r perthynas rhwng e-lyfrau a llyfrau papur? Mae’r elwa o’r dau yn mynd i’r cwmnïau cyhoeddi, ddylai fe golygu unrhyw “tranc” o gwbl? Wrth gwrs mae’r cymhareb 115:100 gan un cwmni yn eitha amherthnasol i unrhyw “tranc” neu twf yn llyfrau bapur o ran ystadegau. Mae’r ffigur Amazon yn cynrychioli’r UDA, pa mor wahanol yw Cymru neu’r DU ar hyn o bryd? Faint o bobol sy’n prynu e-lyfrau yn brynu llyfrau papur hefyd (lot dw i’n dyfalu)? Beth am fathau gwahanol o lyfrau, e.e. comics? Beth am Afal Drwg Adda a llyfrau eraill sy’n anodd neu amhosib i’w ffeindio? Sut ydyn ni’n gallu tyfu’r farchnad llyfrau, beth bynnag ydy’r fformatau? Beth yw’r problemau gydag Amazon a Kindle ayyb (mae problemau) – a’r gwahaniaeth rhwng y cysyniad a’r realiti, DRM a rheolaeth gan cwmni mawr ayyb? Beth yw’r rôl siopau? Ac ati.

Roedd y sgwrs yn Bedwen Lyfrau yn bositif iawn mewn gwirionedd. O leiaf cawson ni hanner awr i drafod y peth. (Gyda llaw, dyma syniad i BBC: beth am rhannu mwy o’r cyfweliadau ar-lein yn hytrach na gwastraffu’r fideo? O’n i eisiau clywed mwy o safbwynt Siop y Felin a Siôn T. Jobbins, er enghraifft. Dw i’n deall os oes gyda chi dwy funud yn unig ar y teledu ond does dim terfyn ar-lein. Beth am lanlwytho’r stwff i YouTube heb unrhyw golygu taclus? O ddifri.)

Y prif problem yw’r agwedd cyfryngau yn Gymraeg i dechnoleg. Nes i weld yr un peth llynedd gyda BBC Radio Cymru a’r dadl am ddefnydd yr iaith gan y plebs.

Mae’r agwedd yn atal ymdrechion i brofi a datblygu defnydd da o dechnoleg. Rydyn ni’n angen gweld y cyfleoedd gyda’r bygythiadau. Mae dealltwriaeth o dechnoleg yn bwysig pan mae gwleidyddion yn trio gwerthu syniadau i ni fel hud amlblatfform a’r Cofnod gwan.

Weithiau dw i’n teimlo bod ni’n gwastraffu un o’n hadnoddau gwerthfawr – y cyfryngau prif-ffrwd – dosbarthu ofn yn hytrach na dealltwriaeth dda.

DIWEDDARIAD 25/05/2011: siomedig gyda thoriadau enfawr yn BBC Cymru.