Llyfrgell Brydeinig, Llyfrgell Genedlaethol Cymru a’r parth cyhoeddus

Glyn Moody:

In other words, far from helping to make knowledge freely accessible to all and sundry, the British Library is actually enclosing the knowledge commons that rightfully belongs to humankind as a whole, by claiming a new copyright term for the digitised versions.

Mae’r stori yma yn fy atgoffa o bolisi digido Llyfrgell Genedlaethol Cymru.

(Oeddet ti’n gwybod bod y delweddau o lawysgrif cyfraith Hywel Dda dan eu hawlfraint nhw? Doedd dim cysyniad o gyfraith hawlfraint yn ei gyfraith e…)

Dyma gyfle i fod yn arloesol – a gwell na’r Llyfrgell Brydeinig – rhyddha ein llyfrau yn ôl i’r parth cyhoeddus nawr gan gynnwys defnydd masnachol.

Llyfrau rhydd a llyfrau am ddim

Dw i wedi bod yn meddwl am llyfrau rhydd ac am ddim.

Hanner cofnod.

Mae gwahaniaeth rhwng y dau wrth gwrs. Mae’n haws yn Gymraeg. (Yn Saesneg mae ‘free culture’ a ‘free software’ bach yn anodd i esbonio. Ond mae pobol yn deall ‘free speech’…)

Nawr eleni mae The Great Gatsby gan F Scott Fitzgerald newydd cyrraedd yn y parth cyhoeddus. Diwylliant rhydd. Croeso i ti creu rhaglen teledu, ffilm, cyfieithiad heb ofyn. Does neb yn berchen arno fe. A mae pawb yn berchen arno fe. Felly fydd pobol dal eisiau ei brynu ar papur? (Bydd.)

And so with the sunshine and the great bursts of leaves growing on the trees–just as things grow in fast movies–I had that familiar conviction that life was beginning over again with the summer.

There was so much to read for one thing and so much fine health to be pulled down out of the young breath-giving air. I bought a dozen volumes on banking and credit and investment securities and they stood on my shelf in red and gold like new money from the mint, promising to unfold the shining secrets that only Midas and Morgan and Maecenas knew. And I had the high intention of reading many other books besides. I was rather literary in college–one year I wrote a series of very solemn and obvious editorials for the “Yale News”–and now I was going to bring back all such things into my life and become again that most limited of all specialists, the “well-rounded man.”…

Mae’r awdur Ned Thomas newydd rhyddhau un o’i llyfrau fel fersiwn digidol dan Creative Commons. Ti’n gallu ei chopïo ac addasu heb ofyn am resymau anfasnachol.

Ond fydd pobol dal eisiau ei brynu ar papur neu, hyd yn oed, ar Kindle ac ati? (Bydd.)

Oes unrhyw llyfrau Cymraeg dan Creative Commons? Dylai rhywun trio, fel arbrawf. Efallai awdur neu cwmni. Fydd y wybren yn cwympo? (Na fydd.) Fydd pobol dal eisiau prynu rhywbeth sydd ar gael am ddim? (Mae’n dibynnu ar yr ansawdd!) Ond mae pobol yn prynu lot o bethau am resymau tu fas o bris – anrhegion, casglu, cyfleustra. Cofia The Great Gatsby.

Unwaith neu dwywaith y flywddyn dw i’n deall yr erthygl yma gan Tim O’Reilly: “Obscurity is a far greater threat to authors and creative artists than piracy.”

Diwylliant rhydd: gofyn i’r Llyfrgell Genedlaethol am ein hetifeddiaeth

Canslwyd. Llyfrgell Genedlaethol Cymru sydd berchen yr hawl ar y delwedd tu ol y nodyn yma.

Diwrnod Pethau Bychain hapus!

Dw i’n postio pethau amrywiol yn safleoedd gwahanol. Ond ro’n i eisiau postio delwedd o Yn Y Lhyvyr Hwnn (y llyfr Cymraeg argraffedig cyntaf o 1546) yma. Basai’n ffordd briodol o ddathlu’r chwyldro cyhoeddi newydd, o’n i’n meddwl. Ond dyw Llyfrgell Genedlaethol ddim eisiau rhannu’r delweddau ar hyn o bryd. Dw i wedi postio’r llythyr isod iddyn nhw.

Annwyl Llyfrgellydd

Dw i wedi darllen darnau o’r llyfr Cymraeg argraffedig cyntaf, Yn y Lhyvyr Hwnn. Dw i eisiau eu ail-cyhoeddi nhw ar fy mlog. Does dim copi o’r llyfr gyda fi yn anffodus ond ffeindiais i luniau ar eich gwefan.

Mae’r lluniau yn dweud “Llyfrgell Genedlaethol Cymru sydd berchen yr hawl ar y delweddau a rhaid anfon cais at y Llyfrgellydd”.

Cafodd y llyfr ei gyhoeddi yn 1546 yn wreiddiol felly mae’r llyfr yn mas o hawlfraint. Baswn i awgrymu bod mai y cyhoedd sydd yn ei berchen e, yn cynnwys y pobol o Cymru.

Hoffwn i’ch ofyn i chi i newid y statws y delweddau i’r parth cyhoeddus – am Yn y Lhyvyr Hwnn a phob llyfr arall yn eich casgliad arlein. Maen nhw i gyd yn weithiau hollol deilliadol sydd yn deillio’n llwyr o’r llyfrau gwreiddol. Mae arian cyhoeddus yn cefnogi’r Llyfrgell felly dylai popeth yn y casgliad arlein fod yn y parth cyhoeddus.

Dw i’n ddiolchgar iawn i’r Llyfrgell Genedlaethol am y delweddau o Yn y Lhyvyr Hwnn a llawer o lyfrau eraill. Ond dyw’r mynedfa i’r casgliad ar hyn o bryd ddim yn digon llydan. Ar hyn o bryd rhaid i bobol gofyn o flaen llaw ar gyfer am ail-gyhoeddi, ail-ddefnyddio neu ail-gymysgu o’r delweddau.

Dw i’n edrych ymlaen at eich ymateb.

Oddi wrth

Carl Morris

Dyn ni’n siarad am ein llyfrau yn y parth cyhoeddus yma, ein hetifeddiaeth.

Gwnaf i bostio unrhyw ateb. (Diolch Rhys Wynne am help gyda gramadeg y llythyr yma.)

Mwynha weddill y diwrnod Pethau Bychain!