Categori: llefydd

Cofnodwyd ar

Map i Gymru: adeiladu map agored yn Gymraeg

Mae’r blogiad hwn wedi ei bostio ar flog Sefydliad Data Agored Caerdydd hefyd. Diolch o galon i David Wyn Williams am fy helpu gyda’r geiriad.

Drafft o fap i Gymru

Cymrwch gip ar y map yma o Gymru, ble mae’r enwau lleoedd i’w gweld yn Gymraeg: https://openstreetmap.cymru

Mae nifer o bobl heb weld enwau megis Aberteifi, Treffynnon neu Aberdaugleddau ar fap arlein – neu’n wir unrhyw fap…

“Nid yw Hon ar fap” fel meddai T.H. Parry-Williams yn ei gerdd enwog.

Defnyddiwyd yr enwau yma am sawl cenhedlaeth hyd heddiw, yn nhrafodaethau, yn y cyfryngau ac ar arwyddion ffyrdd wrth gwrs. Mae gan Wicipedia Cymraeg erthyglau sy’n cyfeirio at yr enwau Cymraeg yma.

Serch hynny, nid yw’r enwau cyfarwydd yma fel arfer yn cael eu cynnig nac eu cydnabod gan yr enwau mawr yn y byd mapio rhyngwladol.

Er mwyn adeiladu map o Gymru yn iaith Cymru rydym wedi tynnu data agored trwyddedig, meddalwedd arbennig a dogfennaeth arbenigol oddi ar OpenStreetMap. Mae hyn yn dilyn gwaith gan gryn dipyn o gyfranogwyr ledled y byd, ac felly mae ein dyled ni yn fawr iddynt. Rydym hefyd yn ddiolchgar iawn i Uned Iaith Gymraeg Llywodraeth Cymru sydd wedi ariannu’r gwaith cynnar yma sydd ar gychwyn gennym.

Adeiladu ar y map

Mae’r map hwn ar weinydd prototeip sydd yn rhoi cyfle i chi roi eich bysedd – neu eich llygoden – ar y tir ac i dynnu i mewn ac allan yn ôl yr angen. Dw i wrthi yn datblygu’r prosiect yma ar-lein ac i ddweud y gwir dw i’n hynod hapus gyda’r hyn rydym ni wedi medru cyflawni hyd yn hyn.

Serch hynny, efallai welwch chi ambell i bwbach neu nam wrth imi ddatblygu’r wefan ymhellach, sydd yn parhau i arddangos ambell i ardal sydd angen datblygu pellach.

Yn wir, wrth imi ysgrifennu’r blog hwn, rydym newydd dderbyn pecyn o wybodaeth werthfawr tu hwnt gan Swyddfa Comisiynydd Y Gymraeg sy’n ffrwyth blynyddoedd lawer o waith. Dyma enwau lleoedd dros Gymru gyfan; o’r dinasoedd mwyaf hyd at y pentrefi lleiaf oll, ac sydd wedi ei drwyddedi trwy Drwydded Agored y Llywodraeth.

Mi fyddaf yn cyflwyno nodwedd arall yn fuan iawn, sef y gallu i ddefnyddio a mewnosod y map hwn fel rhan o unrhyw wefan.

Gwella’r data

Dyma’r adran i chi petaech am wybod mwy am sut i wella’r wybodaeth sydd gennym ni ar ein map OSM ni – Map i Gymru – hyd yma.

Mae’r data newydd yn cael ei fewnforio bob nos. Er mwyn cyflymu’r broses, mae ambell i newid bach ar wedd y map ei hun hefyd yn cael ei wneud o flaen llaw.

Buasai gan y gronfa ddata berffaith tag name:cy ar gyfer pob eitem yn barod. Ni bell ffordd o fod yna eto!

Yn y cyfamser mae’r system dw i wedi datblygu yn defnyddio’r tagiau name:cy ac ambell i tag name hefyd (sef yr hyn sy’n dynodi beth mae’r cyfranwyr hyd yma wedi ystyried i fod yn ‘enw cyffredinol’).

name:cy sydd gyda’r flaenoriaeth. Petaech am ychwanegu enw yn Gymraeg, golygwch y map ar osm.org ac ychwanegwch tag name:cy wedi i chi gofrestru fel defnyddiwr newydd (os nad ydych chi wedi cofrestru eto). O gymryd bod eich gwaith golygu yn cael ei dderbyn gan y gymuned, bydd y gwaith hwn yn diweddaru ein map Cymraeg ni dros nos.

Diolch i’r drefn mae nifer o dagiau name:cy yn bodoli yn barod.

Yr her yw, bod rhai o’r enwau buasem am ddefnyddio dim ond ar gael wrth ddefnyddio’r tag name. Hynny yw, mae gan nifer o lefydd sydd yn berchen ar enw Cymraeg yn barod megis Llanelli ddim o reidrwydd yn eistedd yn y set data name:cy. Nid yw cyfranogwyr traddodiadol OSM wedi mynd i’r drafferth o ychwanegu’r name:cy i enwau sydd yn Gymraeg megis Morfa Nefyn, Abersoch, a’r nifer fawr o lefydd tebyg. Dyna pham rydym ni eich angen chi!

Ceisiais baratoi gwahanol fathau o’r map gan ddefnyddio gwahanol setiau data. Mae caniatáu’r holl enwau yn difetha’r ddelwedd o gael map Cymraeg. Ond wrth gael gwared ar y tag name… wel roedd hanner y llefydd wedi diflannu’n llwyr!

Felly dw i wedi gosod system er mwyn defnyddio name ar gyfer y mathau yma o lefydd. (Er gwybodaeth, dw i wedi rhoi enw y maes ar system osm.org mewn cromfachau.)

  • annedd/ adeilad unigryw (isolated_dwelling)
  • fferm (farm)
  • sgwâr (square)
  • pentrefan (hamlet)
  • cymdogaeth (neighbourhood)
  • pentref (village)
  • tref (town)
  • ynys (island)
  • ardal leol (locality)

Ar gyfer elfennau arall rydw i hefyd wedi defnyddio rhestr wen a rhestr ddu; e.e. mae ‘Ysgol’, ‘Capel’ ac ‘Eglwys’ ar y rhestr wen: bydd y map angen y rheiny!

Yn naturiol, bydd grym name:cy yn disodli pob ystyriaeth uchod. Ychwanegwch enwau Cymraeg ar y tagiau name:cy pan welwch chi ddiffyg hynny. A gyda llaw bydd eich mewnbwn ar gael ar draws y byd ar yr holl fapiau sy’n defnyddio OpenStreetMap.

Defnydd ac apiau yn y dyfodol agos

Mae’r hyn welwch chi nawr dim ond yn un ap posib sy’n defnyddio’r data Cymraeg er mwyn arddangos map o Gymru.

Bydd gwefannau ac apiau eraill yn gallu gweithio gyda’r gweinydd map mewn sawl ffordd.

Mae creu map o’r fath yn cynnig posibiliadau cyffrous ym mhob math o feysydd;

  • dysgu
  • fforio
  • chwarae
  • ymchwil
  • cyfathrebu
  • mordwyo
Cofnodwyd ar

Diwylliant Gaelaidd yn Yr Alban

Llun gan Ewan McIntosh

Llun gan Ewan McIntosh

Es i i Glasgow a Loch Lomond am y Flwyddyn Newydd. Gyrrais i – oherwydd dydy’r Alban ddim yn bell iawn o Gaerdydd.

Gwelais i un enghraifft o Aeleg yng Nglasgow yn unig – ar yr arwydd Gorsaf Queen Street. Ond yn Loch Lomond, gwelais i lawer o arwyddion dwyieithog gyda’r enw Glasgow yn Aeleg, Glaschu – ac enwau safleoedd eraill.

Oedd hi’n oer iawn wrth gwrs a cherddon ni ar yr eira ffres. Fydda i ddim yn dweud “mynyddoedd” oherwydd oedd y mynyddoedd go iawn yn beryglus dros fis Ionawr. Roedd y llwybrau rhwng hawdd ac anodd.

Dw i’n nabod yn barod un neu dwy bobol sy’n gallu siarad Gaeleg. Ond yn anffodus, gwrddais i ddim unrhyw un sy’n siarad Gaeleg yna. Yn sicr, mae pobol yn siarad yr iaith weithiau. Ond yn gyffredin, mae Gaeleg fel ysbryd yn parhau yna.

Dw i’n nabod y cliché o’r can Datblygu (“Wastad yn mynd i Lydaw / byth yn mynd i Ffrainc / Wastad yn mynd i Wlad y Basg / byth yn mynd i Sbaen…”). Beth allwn i ddweud? Mae gen i ddiddordeb yn ieithoedd/ddiwylliannol lleiafrifol.

Ro’n i’n cofio cymeriad ddiddorol yn y – wyt ti’n barod? – Senedd yr Alban. Dw i wedi aros am gyfle i bostio’r ddarlith hon. Byddi di “gwrdd” â Uncle Lachie. Mwynha.

Thank you Presiding Officer, and I am glad that you gave me my full Gaelic name. I am sure that I do not have to remind you – although I might have to warn Mr McLetchie and the First Minister – that Tosh, or Macintosh, comes from the Gaelic word “taoiseach”, which means leader or son of the leader.

It was a year ago last month that my Uncle Lachie died. Lachie Macintosh, or Mash as everyone called him, lived all his life on a croft in Elgol on Skye. He was one of the last of the old-style or traditional crofters left in the village. He was certainly the last to have a milking cow and to eke out a living without another major source of income such as fishing or another job. It is always sad to see the passing of a way of life. Few people in Elgol now use a scythe or make a haystack, although my father tells me that he is willing to give lessons if anyone is interested. If people want to feed their animals, they now buy a roll of hay that has been trussed up by a combine harvester. However, I do not have many regrets for a way of living that was impoverished and arduous. A peat fire is a lovely thing, but cutting peat by hand is back breaking and almost unendurable if there is no wind to blow away the midges.

Old-style crofting might have been impoverished, but that cannot be said of the crofters’ language, culture and traditions. When Lachie Mash died, another little bit of Gaelic died with him. He was no singer, but he knew all the songs. He was no writer, but he knew all the stories. In fact, one of the best things that he did in the last few years before he died was to record many of his ghost stories, which he told very well and convincingly. It was said of Lachie that he put the fear of God into more people than the local minister did. They were not stories that he had read but stories that he had heard in Gaelic. The Gaelic language shaped Lachie and made his character. He was the only member of his family not to proceed past primary school, but he became the lynchpin of the local community. He was a treasure trove of Gaelic lore and history and was regularly consulted on every aspect of crofting agriculture, all of which he learned about through Gaelic. In fact, he was quite dismissive of others who spoke to him with only “book knowledge”, as he called it.

Lachie had a remarkable knowledge, which was acquired through Gaelic, of plants and their uses and, of course, of place names. He knew the Gaelic name for every hollow, pool and hummock in the area. When the Ordnance Survey published – with welcome commitment – a map of Elgol with all the place names in Gaelic, he took great pleasure in picking holes in it and pointing out things that were wrong. I have always thought that the love of a good argument is a Gaelic trait. No amount of legislation can replace people like Lachie, but we can stop the decline of Gaelic.

Geiriau gan Kenneth Macintosh, 2 mis Chwefror 2005

Ro’n i’n meddwl bod Uncle Lachie yn ddiddorol ond rwyt ti’n gallu darllen y sesiwn cyfan am sgwrs polisi yn yr Alban ac yn y blaen. Hoffwn i fynd i’r ynysoedd tro nesaf!

Cofnodwyd ar

Newidiadau yng Nghaerdydd a Chymru

This post is written in Welsh and is about changes happening in Cardiff and Wales, where I live. The Google Translate version will give you the gist in English or another language of your choice. Incidentally the title means “Changes in Cardiff and Wales”. Each placename happens to have a Welsh mutation in the title. A mutation is a change to the first letter of a noun, which sometimes occurs. A lot of learners think it’s voodoo – until they learn the rules for it. It’s just part of the language.

Dw i erioed wedi nabod newidiadau fel hwn – tu fewn un mis – yn y ddinas.

Ddoe, es i i lansiadau rhaglen National Theatre Wales a man cyfarfod Cardiff Arts Institute ar yr un dydd. Mae dau prosiect yn cyffrous iawn.

Gobeithio dw i ddim yn swnio fel “dyddiadur cymdeithasol” yma, ha ha.

Beth bynnag, dw i dal yn DJo a mae’n braf i cael rhywle newydd i wneud e, Cardiff Arts Institute. Efallai mae nhw yn tyfu scenius yna. Dw i’n licio’r enw – does dim rhaid i ti gofyn unrhyw awdurdod i defnyddio enw fel “sefydliad” neu “institute” – pam lai?

Mae National Theatre Wales yn genedlaethol wrth gwrs. Cafodd e ei lansiad rhaglen yng Nghaerdydd a rhedeg swyddfa nhw yng Nghaerdydd. Mae gen i diddordeb yn ffyrdd i adeiladu prifddinas cryf a gwasanaethu’r gwlad cyfan. Dw i ddim yn siwr os mae “gwasanethu” yw gair cywir yma, dw i ddim yn rhugl eto! Ond mae pob gwlad llwyddiannus yn cael prifddinas cryf. Ond mae’n hawdd i dweud wrth gwrs achos dw i’n byw yn y prifddinas hon. Allwn i ddim yn sylwi popeth ym mhob man.

Sut allai prifddinas yn gwasanaethu’r gwlad cyfan? Fel Native, ro’n i’n cynghori’r cwmni am strategaeth arlein. Mae nhw eisiau agor broses i cwmniau a phobol eraill. Hefyd, mae nhw eisiau creu cyfleoedd newydd am artistiaid yng Nghymru cyfan. Os ti’n gallu ateb cwestiynau fel ’na, dylet ti ymweld ac ymuno’r cymuned a thrafod a blogio dy meddyliau yna. Neu dylet ti blogio dy meddyliau ar dy flog dy hun. Rwyt ti’n gallu dylanwadu.

Mae Chapter yn pwysig yn y golygfa “creadigol” yma hefyd. Mae nhw wedi ail-agor mis diwetha gyda safleoedd newydd a bar newydd. Dw i wastad yn nerfus am cynlluniau mawr. Ond nawr dw i’n hoffi’r adeilad newydd.

Cyn Nadolig, mae Canolfan Siopa Dewi Sant yw newid amlwg. Ro’n i’n meddwl am cystadleuaeth stare-out rhwng y Ganolfan a dirwasgiad.

Mae nhw wedi creu swyddi newydd yna siwr y fod. Mae digon o bobol yn hoffi’r canolfan hefyd. Ond dw i ddim yn teimlo fel rhan o’r pethau yn digwydd yna.

Beth oedd y dywediad Dewi Sant wreiddiol? “Gwnewch y pethau bychain”, dw i’n credu. Ond mae canolfan yn teimlo gwahanol iawn i’r dywediad y Sant. Mae canolfan yn llawn gyda brands mawr a dw i’n defnyddio gair Americaniad am rheswm.

Darllena Capital Times (Pravda Caerdydd? Ha ha.) Pam ydyn ni wastad yn siarad am cynlluniau MAWR? Mae cynghorwyr ac aelodau Cynulliad yn trafod cynlluniau mawr mwy nawr, dw i’n meddwl. Ond dw i’n hapus gyda llawer o pethau arbennig bach.

Dw i’n hoffi busnes llwyddiannus. Dw i’n hoffi siopau, caffi, tafarnau, safleoedd – eglwysi hefyd – pan gallwn i cwrdd, siarad a nabod pobol eraill yna. Os dw i’n dechrau unrhyw le fel ’na baswn i creu rhywle gyda awyrgylch fel hon.

Felly pan es i i Ganolfan Dewi Sant, ro’n i’n gadael – syth ymlaen i Spillers am diwylliant a sgwrs cyfeillgar gyda perchennog am cerddoriaeth ska yn y 60au.