E-lyfrau 2011, recordiadau 2004

Fel ateb i’r cofnod diwethaf mae Ifan wedi cyhoeddi cofnod ac yn dweud:

[…] Yn ddelfrydol, wrth gwrs, fe fyddai pawb yn defnyddio cynnyrch open source, ond fel y mae pethau mae’r rhan fwyaf o bobol yn defnyddio systemau’r cwmnïau mawr, gan gynnwys Kindle ac iTunes. Er mwyaf sicrhau bod cynnyrch Cymraeg yn cyrraedd ei gynulleidfa, onid yw’n gwneud synnwyr cyhoeddi drwy’r cyfrwng sy’n debygol o gyrraedd y mwyafrif? [..] (pwyslais fi)

Wel, na. Ble mae’r data? Does dim data gyda fi chwaith ond dw i’n anghytuno. Dw i’n teimlo fod perchnogaeth Kindle yn isel iawn ymhlith darllenwyr Cymraeg. Efallai mae’n rhy isel i atynnu Amazon i’r farchnad Cymraeg ar hyn o bryd.

Mae cyfle bob hyn a hyn i fanteisio ar y gwagle ac i ffeindio rhywbeth sy’n dda i’n cwmniau ‘cynnwys’ (cyhoeddwyr tro yma). Mae cyfle i dyfu busnes tu allan i’r dosbarthwr/storfa mwyaf yn ieithoedd/llefydd eraill. Oherwydd mae’r marchnad e-lyfrau Cymraeg yn agored iawn ym mis Tachwedd 2011.

Roedd cyfle debyg 7 neu 8 flynedd yn ôl yn y marchnad recordiadau. Dw i’n cofio achos o’n i’n rheoli cwmni recordiadau ar y pryd. Ar y pryd Bleep.com oedd y lle i brynu electronica, nid iTunes Store. Roedd electronica yn sin ar wahan i roc braidd gyda’i gigs, cyfryngau ei hun ayyb.

Roedd Bleep.com yn rhan o Warp Records ac roedden nhw yn werthu i ffans yn uniongyrchol – o gatalog nhw yn unig ar y dechrau. Roedd disgrifiadau yn manwl ac roedd y profiad yn dda ac roedd y ffeiliau yn MP3 (cyfleus), sydd ddim yn fformat hollol ‘agored’ yn union ond doedd na ddim DRM. Bleep oedd yr unig opsiwn i brynu rhai o’r artistiaid ar y dechrau. Hwyrach wnaethon nhw cadw’r cwsmeriaid dw i’n siwr. Ar y pryd roedd y catalog iTunes Store gyda chatalog anghyflawn, mewn AAC caeëdig yn hytrach na MP3 (rhydd, ish).

Hwyrach roedd stwff Warp ar iTunes hefyd wrth gwrs wrth gwrs wrth gwrs. Ac ar eMusic, Rhapsody, 7Digital, We7, Spotify a phob gwasanaeth arall yn y pen draw. Ond cafodd Bleep.com ‘first mover advantage’ yn y marchnad electronica.

Beth dw i’n trio dweud yw, y Gymraeg ydy’r electronica o lyfrau mewn ffordd. (Ifan Morgan Jones yw Autechre, Ned Thomas yw’r Aphex Twin.) Mae angen ‘Bleep.com o lyfrau Cymraeg’. Mae gyda ni ffans penodol, ‘sianeli’ ein hun sydd yn fodlon cefnogi’r opsiwn lleol. Does dim rheswm nawr pam mae rhaid i ni ystyried Amazon fel the only game in town. Mae opsiynau eraill NAWR. Ond bydd siop Cymreig yn neis iawn i bawb.

Roedd defnydd Apple o 100% DRM i adeiladu monopoli/ecosystem yn sinigaidd iawn. Y neges i’r labeli oedd scaremongering am gopïo ayyb. Roedd Apple yn sinigaidd ond o leaif roedd yr iPod yn cefnogi MP3 o’r dechrau! Mae Amazon wedi bod yn ddrwg iawn gyda Kindle sydd ddim yn derbyn ePub o gwbl ar hyn o bryd. Mwy na cheeky. Mae busnesau yn wahanol – prif busnes Apple yw’r dyfeisiau, prif busnes Amazon yw’r cynnwys. Fel y dwedais mae Amazon yn colli arian ar bob Kindle Fire. Maen nhw eisiau rheoli’r farchnad llyfrau BYD-EANG!

O ran siop annibynnol mae’r issues hawliau yn haws gyda llyfrau. Ac mae’r maint yn llai na MP3s felly mae’r costau yn llai.

Efallai bydd 3 mis neu 6 mis, efallai 12 mis o gyfle i ddechrau rhywbeth a gwerthu llyfrau yn uniongyrchol a chadw mwy o’r arian yng Nghymru.

Pwy sy’n rheoli’r cyfryngau yn y 21ain ganrif?

Yn ôl y sôn mae ymgyrchwyr yn Iran yn siomi gyda newidiadau i Google Reader (ac mae Techcrunch wedi cyhoeddi stori amdano fe). Mae gwasanaethau meddalwedd ar-lein yn bwysig iawn.

Gwasanaethau ar-lein yw’n amgylchedd cyfryngau nawr. Rydyn ni’n trafod Twitter, Facebook ac ati fel yr oedden ni’n trafod y teledu. Ac dylen ni meddwl am bobol fel Mark Zuckerberg, Jeff Bezos ac Apple fel y Rupert Murdochs o’r 21ain ganrif!

Ar draws y byd mae defnyddwyr wedi bod yn defnyddio’r tag #occupygooglereader. Dw i’n gwybod bod y tag yn doniol ond mae angen rhyw fath o ‘mudiad’ poblogaidd sydd yn bwysleisio’r we agored. Mae Google Reader jyst yn enghraifft o wers gyffredinol.

Mae gwahaniaeth rhwng Google Reader (pori’r we agored trwy RSS) a Google+ (seilo). O’n i’n ffan o Google Reader, dw i ddim yn licio’r newidiadau ond dw i ddim yn synnu. Mae’n cyffroes mewn ffordd pa mor clueless mae cwmnïau mawr fel Google gallu bod. Fydd gwendidau Google yn hwb i bobol i ddatblygu gwasanaethau eraill? Gobeithio, efallai maen nhw yn gallu cynnig gwasanaeth heb cloddio’n data. (Unrhyw awgrymiadau? Nôl i feddalwedd lleol?) Dw i ddim yn ystyried deiseb i Google fel yr ateb go iawn yn y tymor hir.

Mae lot o drafodaeth ynglŷn â thechnoleg mor arwynebol, gan gynnwys cyfryngau Cymraeg. Ac rydyn ni i gyd yn rhan o’r cyfryngau.

Mae lot o enghreifftiau.

Mae un enghraifft amlwg: trafod yr iPhone/iPad fel dyfais caledwedd a chyfraniad Jobs fel cyfres o ddyfeisiau – yn hytrach na pheryg yr App Store ac iTunes fel systemau.

Gweler achos Slideshare i ddarllen mwy am manteision y we agored a HTML5. Beth sy’n well i ni yng Nghymru gyda’n prinder o adnoddau: sgwennu unwaith, rhedeg unrhyw le? Neu sgwennu tro ar ôl tro ar gyfer iPhone, Android, Windows ac ati? Gobeithio fydd systemau a fformatau agored yn ennill yn y pen draw ond mae angen hyrwyddo manteision aps ar y we heddiw.

Mae enghraifft amlwg arall ar hyn o bryd. Pam ydyn ni’n crio am ddiffyg cefnogaeth i’r iaith Gymraeg gan Amazon?!?!!!? Mae cyfle i hyrwyddo dyfeisiau sy’n gweithio gyda fformatau agored fel ePub yn hytrach na Kindle, bricsen DRM sy’n rhan o ymgais monopoli Amazon!! Mae’r dyfais Sony yn darllen ePub, er enghraifft. O ran rhyddid mae’n well na Kindle ond beth sy’n mynd ar dy rhestr Nadolig yn mater i ti. Mae’n digon hawdd i ddechrau siop ePub, pobol. (Hefyd… dylai rhywun gwneud cytundeb i fewnforio dyfais Barnes & Noble sydd hefyd yn gweithio gydag ePub.)

Mae’r gair ysgrifenedig yn bwysig. Roedd y wasg Gutenberg yn hwb i’r Diwygiad.

Pa fath o Ddiwygiad fydd yn bosib gyda’n cyfryngau nawr?

Mae Amazon yn colli arian gyda phob dyfais Kindle Fire. Dylai’r ffaith hon dweud rhywbeth wrthym ni. Mae’r dyfais yn rhan o’r plan. Diwygiad Jeff Bezos fydd siopa am gynnyrch di-angen trwy’r dydd. Ac mae’n annoying i weld cyhoeddusrwydd Cymraeg am ddim yn Golwg360 achos maen nhw yn dylanwadol ac yn dilyn termau Amazon heb cwestiynu opsiynau eraill.

Mae’r marchnad e-lyfrau yn Gymraeg yn ifanc iawn ac mae LOT o bosibiliadau. (I’r bobol sy’n meddwl bod llwyddiant rheolaeth Amazon yn yr iaith Gymraeg yn anochel… Beth yw’r ddiod feddal fwyaf poblogaidd yn Yr Alban? Yn aml iawn nid Coca Cola, y cawr byd-eang, ond Irn Bru, y ffefryn lleol, sy’n dod i rhif un yn y siart gwerthiannau. Mae cyfle nawr i ffeindio ein Irn Bru, at ein dant ni.)

Pwynt arall. O ran termau dw i’n casau ‘Gwgl’, ‘Trydar’ ayyb fel enwau. Plis paid â defnyddio cyfieithiadau Cymraeg o enwau cwmniau Americanaidd fel Facebook, Twitter, Google ac Apple. Mae rhaid atgoffa ein hunan pwy sy’n rheoli dosbarthiad o’n hiaith. Rydyn ni’n gallu cyfieithu wici, blogio, ffrwd, y we ac yn blaen achos maen nhw yn agored i dy gwmni di, dy sefydliad di, dy grwp di neu ti fel unigolyn.