Cofnodion

Cofnodwyd ar

Cyngor darllenyddion

Nôl yn yr 80au Lotus 1-2-3 oedd y killer app ar MS-DOS ar yr IBM PC. Roedd y meddalwedd mor arbennig ac unigryw a chafodd pobol eu perswadio i brynu’r platfform er mwyn rhedeg y meddalwedd. Mae enghreifftiau eraill.

Meddwl am e-lyfrau eto.

Mae sefyllfa gyda’r diffyg e-lyfrau Cymraeg ar Kindle yn debyg i killer apps, ond y ffordd arall rownd.

Ar unrhyw dyfais mae’n bwysig cael sgrin neis, dyluniad da, ‘corff’ o ansawdd, hawdd i’w defnyddio a lot o nodweddion eraill. Ond faint o bobol fydd yn gofyn am gefnogaeth ieithyddol?

Faint o bobol sy’n ystyried e-lyfrau Cymraeg fel rhywbeth HANFODOL ar e-darllenyddion? Dw i’n gofyn os mae’r diffyg e-lyfrau Cymraeg yn dealbreaker. Does na ddim heb gwarant o Gymraeg ar Kindle yn y dyfodol, cofia. Faint o bobol fydd yn newid meddwl ar ôl iddyn nhw clywed bod Amazon wedi gwrthod derbyn Cymraeg ar ‘ecosystem’ caeedig nhw?

Ydy e’n deg i ddweud bod rhyw fath o cysylltiad rhwng teimladau pobol ar y pwnc ac ansawdd llyfrau Cymraeg a’r marchnad? Dylai awduron a chyhoeddwyr pryderu am y ffaith bod rhai o siaradwyr Cymraeg yn fodlon prynu unrhyw dyfais sydd ddim gyda chynnwys Cymraeg.

Dw i ddim yn gofyn am rhyngwynebau Cymraeg, wrth gwrs mae lot fawr o bobol yn fodlon rhedeg meddalwedd heb rhyngwyneb Cymraeg. Dw i’n gofyn am gynnwys, y peth mwyaf pwysig ar e-darllenydd.

Dw i’n gwybod bod yn cwestiwn yn berthnasol i llyfrau papur. Cyfle i ail-asesu cyflwr y marchnad yn gyffredinol?

Cofnodwyd ar

Ffenestr rhaglenni ar BBC iPlayer

Roedd dau trafodaeth da ar sioe Dylan Iorwerth heddiw – un am brotestiadau meddiannu yng Nghymru ac un am PRS a cherddorion Cymraeg – a mwy.

Am faint fydd sioe Dylan Iorwerth yn barhau ar BBC iPlayer? Un wythnos yn unig.

Yfory bydd y sioe cyntaf o fis Tachwedd yn cwympo yn yr ebargofiant digidol Cymraeg. Bob dydd wythnos yma byddan ni’n colli sioe arall.

Ond wythnos nesaf bydd sgyrsiau am yr un pynciau yn y tafarnau, caffis, newyddion, blogiau a phlatfformau cymdeithasol ond tra bod nhw yn barhau bydd BBC a Dylan Iorwerth yn colli’r cyfle i gyfrannu i’r sgyrsiau ac i fanteisio am yr alw dyfodol. Anffodus.

Mae’n rhaid gofyn: pam mae’r cyfle i wrando, y ffenestr, mor fyr yma?

Heblaw ychydig o gerddoriaeth does dim hawliau anodd mewn sioeau fel Dylan Iorwerth neu teledu trafodaeth fel Pawb a’i Farn.

Model bosib fydd archif Desert Island Discs. Dw i ddim yn anghofio’r podlediadau BBC lle maen nhw yn ailgylchu’r cynnwys o rhai o’r sioeau, e.e. Ar y Marc. Maen nhw yn model o beth sy’n bosib ond er bod nhw yn MP3 heb unrhyw DRM iPlayer dydyn nhw ddim yn parhau ar y wefan am fwy na mis.

Dylai’r sgyrsiau fel ’na bod ar gael am byth, rhywsut.

Am faint fydd unrhyw erthygl a sylwadau ar Golwg360 parhau? Am flynyddoedd i ddod. Rydyn ni’n gallu sgwennu dolen i unrhyw erthygl mewn cofnod blog neu ebost unrhyw bryd, e.e. erthygl a sgwrs am PRS a cherddorion. (Neu’r 64 cofnod blog gan Dylan Iorwerth.)

Mae toriadau yn y BBC, dw i’n deall, ac efallai does dim lot o gyllideb i gynnig mwy o ffrydiau awdio. (Er bod rhai o bethau ar iPlayer am flynyddoedd, e.e. ar eitem It Felt Like A Kiss gan Adam Curtis, deadline y cynnwys yw 11:59PM Dydd Gwener, 31 mis Rhagfyr 2038.) Un ffordd rhad i helpu’r trafodaethau bydd trwydded wahanol. Yn hytrach na ‘Hawlfraint BBC – cedwir pob hawl’ jyst dweud ‘Hawlfraint BBC – mae’r trafodaethau yn y sioe yma wedi cael ei rhyddhau dan Creative Commons BY-NC’. Mae trwydded BBC, sef y Creative Archive Licence, sy’n cael ei defnyddio bob hyn a hyn ond dw i ddim wedi gweld unrhyw ddefnydd ar gynnwys yn Gymraeg. Beth bynnag, fydd ddim angen unrhyw feddalwedd neu gostau newydd i newid y polisi achos mae pobol eraill yn gyfrifol am y gwesteia. Bydd unrhyw yn gallu copïo sioe i roi ar blog neu Soundcloud neu Audioboo ayyb. Mae pobol yn wneud e eisoes, e.e. Dave Datblygu ar Beti a’i Phobol.

Os mae’n werth cynhyrchu rhaglen mae’n rhaid bod modd sicrhau bywyd y rhaglen am fwy nag wythnos, modd cyfreithlon.

Siŵr o fod pobol yn y BBC yn cwrdd rhywbryd wythnos yma neu fis yma i drafod sut i godi niferoedd o wrandawyr a’i chyfranogiad, pherthnasedd a ‘reach’ y rhaglennu, proffil Dylan Iorwerth ac ati. Dyma un ffordd effeithiol.

(Gyda llaw un ffordd arall fydd cysoni’r enw a’r hashtag i naill ai Dylan Iorwerth #dylaniorwerth neu Dan yr Wyneb #danyrwyneb, nid y dau!)

Cofnodwyd ar

E-lyfrau 2011, recordiadau 2004

Fel ateb i’r cofnod diwethaf mae Ifan wedi cyhoeddi cofnod ac yn dweud:

[…] Yn ddelfrydol, wrth gwrs, fe fyddai pawb yn defnyddio cynnyrch open source, ond fel y mae pethau mae’r rhan fwyaf o bobol yn defnyddio systemau’r cwmnïau mawr, gan gynnwys Kindle ac iTunes. Er mwyaf sicrhau bod cynnyrch Cymraeg yn cyrraedd ei gynulleidfa, onid yw’n gwneud synnwyr cyhoeddi drwy’r cyfrwng sy’n debygol o gyrraedd y mwyafrif? [..] (pwyslais fi)

Wel, na. Ble mae’r data? Does dim data gyda fi chwaith ond dw i’n anghytuno. Dw i’n teimlo fod perchnogaeth Kindle yn isel iawn ymhlith darllenwyr Cymraeg. Efallai mae’n rhy isel i atynnu Amazon i’r farchnad Cymraeg ar hyn o bryd.

Mae cyfle bob hyn a hyn i fanteisio ar y gwagle ac i ffeindio rhywbeth sy’n dda i’n cwmniau ‘cynnwys’ (cyhoeddwyr tro yma). Mae cyfle i dyfu busnes tu allan i’r dosbarthwr/storfa mwyaf yn ieithoedd/llefydd eraill. Oherwydd mae’r marchnad e-lyfrau Cymraeg yn agored iawn ym mis Tachwedd 2011.

Roedd cyfle debyg 7 neu 8 flynedd yn ôl yn y marchnad recordiadau. Dw i’n cofio achos o’n i’n rheoli cwmni recordiadau ar y pryd. Ar y pryd Bleep.com oedd y lle i brynu electronica, nid iTunes Store. Roedd electronica yn sin ar wahan i roc braidd gyda’i gigs, cyfryngau ei hun ayyb.

Roedd Bleep.com yn rhan o Warp Records ac roedden nhw yn werthu i ffans yn uniongyrchol – o gatalog nhw yn unig ar y dechrau. Roedd disgrifiadau yn manwl ac roedd y profiad yn dda ac roedd y ffeiliau yn MP3 (cyfleus), sydd ddim yn fformat hollol ‘agored’ yn union ond doedd na ddim DRM. Bleep oedd yr unig opsiwn i brynu rhai o’r artistiaid ar y dechrau. Hwyrach wnaethon nhw cadw’r cwsmeriaid dw i’n siwr. Ar y pryd roedd y catalog iTunes Store gyda chatalog anghyflawn, mewn AAC caeëdig yn hytrach na MP3 (rhydd, ish).

Hwyrach roedd stwff Warp ar iTunes hefyd wrth gwrs wrth gwrs wrth gwrs. Ac ar eMusic, Rhapsody, 7Digital, We7, Spotify a phob gwasanaeth arall yn y pen draw. Ond cafodd Bleep.com ‘first mover advantage’ yn y marchnad electronica.

Beth dw i’n trio dweud yw, y Gymraeg ydy’r electronica o lyfrau mewn ffordd. (Ifan Morgan Jones yw Autechre, Ned Thomas yw’r Aphex Twin.) Mae angen ‘Bleep.com o lyfrau Cymraeg’. Mae gyda ni ffans penodol, ‘sianeli’ ein hun sydd yn fodlon cefnogi’r opsiwn lleol. Does dim rheswm nawr pam mae rhaid i ni ystyried Amazon fel the only game in town. Mae opsiynau eraill NAWR. Ond bydd siop Cymreig yn neis iawn i bawb.

Roedd defnydd Apple o 100% DRM i adeiladu monopoli/ecosystem yn sinigaidd iawn. Y neges i’r labeli oedd scaremongering am gopïo ayyb. Roedd Apple yn sinigaidd ond o leaif roedd yr iPod yn cefnogi MP3 o’r dechrau! Mae Amazon wedi bod yn ddrwg iawn gyda Kindle sydd ddim yn derbyn ePub o gwbl ar hyn o bryd. Mwy na cheeky. Mae busnesau yn wahanol – prif busnes Apple yw’r dyfeisiau, prif busnes Amazon yw’r cynnwys. Fel y dwedais mae Amazon yn colli arian ar bob Kindle Fire. Maen nhw eisiau rheoli’r farchnad llyfrau BYD-EANG!

O ran siop annibynnol mae’r issues hawliau yn haws gyda llyfrau. Ac mae’r maint yn llai na MP3s felly mae’r costau yn llai.

Efallai bydd 3 mis neu 6 mis, efallai 12 mis o gyfle i ddechrau rhywbeth a gwerthu llyfrau yn uniongyrchol a chadw mwy o’r arian yng Nghymru.

Cofnodwyd ar

Pwy sy’n rheoli’r cyfryngau yn y 21ain ganrif?

Yn ôl y sôn mae ymgyrchwyr yn Iran yn siomi gyda newidiadau i Google Reader (ac mae Techcrunch wedi cyhoeddi stori amdano fe). Mae gwasanaethau meddalwedd ar-lein yn bwysig iawn.

Gwasanaethau ar-lein yw’n amgylchedd cyfryngau nawr. Rydyn ni’n trafod Twitter, Facebook ac ati fel yr oedden ni’n trafod y teledu. Ac dylen ni meddwl am bobol fel Mark Zuckerberg, Jeff Bezos ac Apple fel y Rupert Murdochs o’r 21ain ganrif!

Ar draws y byd mae defnyddwyr wedi bod yn defnyddio’r tag #occupygooglereader. Dw i’n gwybod bod y tag yn doniol ond mae angen rhyw fath o ‘mudiad’ poblogaidd sydd yn bwysleisio’r we agored. Mae Google Reader jyst yn enghraifft o wers gyffredinol.

Mae gwahaniaeth rhwng Google Reader (pori’r we agored trwy RSS) a Google+ (seilo). O’n i’n ffan o Google Reader, dw i ddim yn licio’r newidiadau ond dw i ddim yn synnu. Mae’n cyffroes mewn ffordd pa mor clueless mae cwmnïau mawr fel Google gallu bod. Fydd gwendidau Google yn hwb i bobol i ddatblygu gwasanaethau eraill? Gobeithio, efallai maen nhw yn gallu cynnig gwasanaeth heb cloddio’n data. (Unrhyw awgrymiadau? Nôl i feddalwedd lleol?) Dw i ddim yn ystyried deiseb i Google fel yr ateb go iawn yn y tymor hir.

Mae lot o drafodaeth ynglŷn â thechnoleg mor arwynebol, gan gynnwys cyfryngau Cymraeg. Ac rydyn ni i gyd yn rhan o’r cyfryngau.

Mae lot o enghreifftiau.

Mae un enghraifft amlwg: trafod yr iPhone/iPad fel dyfais caledwedd a chyfraniad Jobs fel cyfres o ddyfeisiau – yn hytrach na pheryg yr App Store ac iTunes fel systemau.

Gweler achos Slideshare i ddarllen mwy am manteision y we agored a HTML5. Beth sy’n well i ni yng Nghymru gyda’n prinder o adnoddau: sgwennu unwaith, rhedeg unrhyw le? Neu sgwennu tro ar ôl tro ar gyfer iPhone, Android, Windows ac ati? Gobeithio fydd systemau a fformatau agored yn ennill yn y pen draw ond mae angen hyrwyddo manteision aps ar y we heddiw.

Mae enghraifft amlwg arall ar hyn o bryd. Pam ydyn ni’n crio am ddiffyg cefnogaeth i’r iaith Gymraeg gan Amazon?!?!!!? Mae cyfle i hyrwyddo dyfeisiau sy’n gweithio gyda fformatau agored fel ePub yn hytrach na Kindle, bricsen DRM sy’n rhan o ymgais monopoli Amazon!! Mae’r dyfais Sony yn darllen ePub, er enghraifft. O ran rhyddid mae’n well na Kindle ond beth sy’n mynd ar dy rhestr Nadolig yn mater i ti. Mae’n digon hawdd i ddechrau siop ePub, pobol. (Hefyd… dylai rhywun gwneud cytundeb i fewnforio dyfais Barnes & Noble sydd hefyd yn gweithio gydag ePub.)

Mae’r gair ysgrifenedig yn bwysig. Roedd y wasg Gutenberg yn hwb i’r Diwygiad.

Pa fath o Ddiwygiad fydd yn bosib gyda’n cyfryngau nawr?

Mae Amazon yn colli arian gyda phob dyfais Kindle Fire. Dylai’r ffaith hon dweud rhywbeth wrthym ni. Mae’r dyfais yn rhan o’r plan. Diwygiad Jeff Bezos fydd siopa am gynnyrch di-angen trwy’r dydd. Ac mae’n annoying i weld cyhoeddusrwydd Cymraeg am ddim yn Golwg360 achos maen nhw yn dylanwadol ac yn dilyn termau Amazon heb cwestiynu opsiynau eraill.

Mae’r marchnad e-lyfrau yn Gymraeg yn ifanc iawn ac mae LOT o bosibiliadau. (I’r bobol sy’n meddwl bod llwyddiant rheolaeth Amazon yn yr iaith Gymraeg yn anochel… Beth yw’r ddiod feddal fwyaf poblogaidd yn Yr Alban? Yn aml iawn nid Coca Cola, y cawr byd-eang, ond Irn Bru, y ffefryn lleol, sy’n dod i rhif un yn y siart gwerthiannau. Mae cyfle nawr i ffeindio ein Irn Bru, at ein dant ni.)

Pwynt arall. O ran termau dw i’n casau ‘Gwgl’, ‘Trydar’ ayyb fel enwau. Plis paid â defnyddio cyfieithiadau Cymraeg o enwau cwmniau Americanaidd fel Facebook, Twitter, Google ac Apple. Mae rhaid atgoffa ein hunan pwy sy’n rheoli dosbarthiad o’n hiaith. Rydyn ni’n gallu cyfieithu wici, blogio, ffrwd, y we ac yn blaen achos maen nhw yn agored i dy gwmni di, dy sefydliad di, dy grwp di neu ti fel unigolyn.

Cofnodwyd ar

[D] Cymraeg

Mae Vaughan Roderick yn gofyn am y ‘ffin ieithyddol yng Nghymru’r dyddiau hyn’.

Yng Nghymru mae bron pawb yn gwybod ’diolch’, ‘bore da’, ‘nos da’, ‘iechyd da’, ‘araf’ a ‘gwasanaethau’. Dyma sut mae unrhyw un yn dysgu iaith fel babi, yn yr awyrgylch ieithyddol, mae’n naturiol. Ac maen nhw wedi gadael ein categori statig ’di-Gymraeg’.

Mewn gwirionedd does na ddim grŵp ’di-Gymraeg’ yng Nghymru.

Maen nhw i gyd gallu bod yn [D] Cymraeg.

Ac mae lot o’r [D] Cymraeg eisiau clywed mwy o Gymraeg o’i chwmpas, nid llai.

Mae cyfleoedd i glywed Cymraeg yn brin iawn ac yn werthfawr iddyn nhw.

DYn fy mhrofiad i, yn y brifddinas, siaradwyr Cymraeg rhugl ydy’r pobol sydd yn atal ymdrechion i helpu’r ’di-Gymraeg’ i fod yn [D] Cymraeg. Gyda thipyn bach mwy o amynedd bydd mwy o [D] Cymraeg yn parhau ar yr antur ieithyddol. Dyw e ddim yn helpu o gwbl i feddwl bod nhw yn dod mewn rhyw fath o grŵp statig di-Gymraeg achos genedigaeth neu prinder o gyfleoedd.

Dyma enghraifft o fy mywyd. Dw i’n siarad 100% Cymraeg i un o fy ffrindiau. Mae fe’n ateb 50% Cymraeg a 50% Saesneg, sydd yn hollol iawn.

Amser Nadolig bydd e’n ateb 55% neu 60% Cymraeg dw i’n siwr.

Dylwn i wedi dweud bod i’n siarad 100% Cymraeg ond i’n cyfathrebu gyda thipyn o charades i helpu dealltwriaeth, à la Ifor ap Glyn yn y gyfres Popeth yn Gymraeg.

Cofnodwyd ar

Fy ymgynghoriad cyhoeddus cyntaf

Dw i’n bwriadu cyfranogi yn ymgynghoriad cyhoeddus. Dw i erioed wedi gwneud unrhyw beth debyg fel unigolyn neu gwmni. Mae’r pwnc yn eang iawn (cyfryngau o bob math) ac mae ’da fi lot fawr o bethau i’w ddweud.

Cwestiynau: oes pwynt os dw i’n dweud yn union yr un peth a phobol a chwmniau/sefydliadau eraill? Ydy e’n cyfrif fel rhyw fath o ‘bleidlais’ os mae lot o bobol yn dweud yr un peth? Neu ydy’r dystiolaeth yn ‘ansoddol’ a fydd e’n well i fi trio rhoi pwyslais ar bethau unigryw yn fy nogfen?

Cofnodwyd ar

Cymru (digidol) rydd!

FrancoDyma cofnod diddorol gan Rhodri ap Dyfrig: pam dyw siaradwyr Cymraeg ddim yn manteisio ar Foursquare?

Mae mwy na Foursquare yna. Mae fe hefyd yn sôn am bolisi gwrth-ieithoedd Quora. Wel, fel y dwedais ar y pryd sa’ i’n trysto unrhyw platfform gyda’r un polisi ieithyddol a Generalísimo Franco.

Ond mae mwy o heriau i’r platfformau nag ieithoedd a mwy na rhyngwyneb yn dy hoff iaith. Pam fod gyda ni polisi? Ydyn nhw wedi ystyried dy bolisi a fy mholisi?

Dw i’n dechrau colli diddordeb mewn platfformau dan gwmniau ‘trwm’ er enghraifft. Mae lot yn teimlo fel rheolaeth top-i-lawr. Os oes na gormod o reolau mympwyol, dw i’n gadael. Er bod rhai o bobol Cymraeg ddim yn mynegi’r problemau gyda’r un geiriau, maen nhw yn sensitif i’r wendidau fel y mae Rhodri yn dweud am enwau llefydd ayyb. Ac dw i’n cymryd bod y stori yn debyg yn ieithoedd eraill.

Dw i’n eitha hapus i dalu platfform gyda fy data ac hyd yn oed ‘gweithio am ddim’ iddyn nhw os dw i’n cael gwerth yn ôl. Os oes gyda ti cyfrif Facebook neu unrhyw gwasanaeth am ddim rwyt ti’n cytuno. Rwyt ti’n hapus i weld lluniau dy ffrindiau a’r clonc diweddaraf mewn cyfnewidfa, ti’n cynnig dy data.

Mae rhyddid yn bwysig i fi. Nid jyst rhyddid ieithyddol.

Rhyddid i bostio am bob math o bwnc. (Os oes gyda ti ddiddordeb yn democratiaeth ac ymgyrchu gweler y stori Facebook am ymgyrchwyr eleni.)

Mae rhyddid i adael. Wyt ti’n gallu allforio dy gynnwys Quora neu Foursquare i wasanaeth arall, dy flog neu ffeil lleol? Sa’ i’n meddwl. ‘Corporate blogging silos‘ fel y mae Dave Winer yn dweud.

Ar blatfformau fel YouTube neu Twitter mae tipyn o reoliaeth ysgafn (tu fas i broblemau hawlfraint) ond mae’n teimlo fel bod ychydig mwy o ryddid. Rydyn ni’n gallu anghofio presennoldeb y cwmni i roi ffocws ar y sgwrs/cynnwys. WordPress.com a rhai o’r wasanaethau Google yn dda o ran allforio dy stwff. Gweler Google Data Liberation Front.

TimWrth gwrs mae lot fawr o stwff yn dod dan y categori cyfryngau digidol, nid jyst Facebook, Twitter nid hyd yn oed YouTube, Flickr ac ati… Un dyfodol delfrydol: mwy o reolaeth yn y gymuned Cymraeg, sef mwy o bethau fel adolygiad.com (ar steroids), blogiau annibynnol, platfformau annibynnol, prosiectau fel Diaspora sydd ddim yn cynnig rhwydwaith gymdeithasol o gwbl ond gwe gymdeithasol. Does dim rhaid i ti fod yn codydd i elwa o ryddid.

(Llun gan Paul Clarke)

Mewn gwirionedd mae’r byd wedi colli rhai o’r egwyddorion Tim Berners-Lee.

Cyn hir bydd gwasanaeth neu mwy nag un dewis o wasanaethau Diaspora yng Nghymru. Neu rywbeth tebyg. Mae cyfathrebu dynol yn rhy bwysig i fod ar blatfform cwmni enfawr.

Nôl i’r we yn hytrach na gweoedd o gwmpas y lle.

Datganoliad digidol!