Hil yn yr Unol Daleithiau: balch i fod heb ei ymaddasu
Dwyreinioldeb a fi
http://www.youtube.com/watch?v=xwCOSkXR_Cw
Dw i wrthi’n darllen mwy am ddwyreinioldeb ac Edward W. Saïd ar ôl i mi ddychwelyd o Balesteina.
Mae gyda fi llwyth o fideo amrwd o bob math o’r Lan Orllewinol gan gynnwys Bethlehem, Hebron, Nablus (yn y llun) a Ramallah ac ychydig o Ddwyrain Jerusalem. Er fy mod i ddim yn ystyried fy hun fel crëuwr ffilm go iawn (fel Greg Bevan), dw i eisiau trio adrodd fy mhrofiadau.
Hyd yn oed os fydd dim ond 50 o bobl yn ei gwylio mae’n teimlo yn anoddach o ran maint a phwnc na’r siop sglods yng Nghas-Gwent. Mae’r holl peth yn teimlo fel cyfrifoldeb. Efallai yn yr is-ymwybod dw i eisiau osgoi unrhyw fath o ddwyreinioldeb yn y ffilm!
O’n i’n ymwybodol o’r angen i ofyn yn ofalus am ganiatadau i gynrychioli unigolion. Mae lle yn y fideo i bethau difyr yn ogystal ag adroddiadau am y meddiannaeth a gwahaniaethu ethnig gan y wladwriaeth.
Mae rhywbeth diddorol iawn yn digwydd yn ystod prosiect golygu fideo. Mae angen canfod y clipiau arwyddocaol yn gyntaf. Wedyn dw i’n sylwi ar bethau mewn ffordd gwahanol. Hynny yw, dw i’n datblygu dealltwriaeth gwell o sefyllfaoedd a pherthnasau rhwng pobl. Dw i’n siwr bod rhywun wedi ysgrifennu testun academaidd amdano fe.
Stori’r Ynyswyr Chagos: trosedd yn erbyn dynoliaeth
Dw i newydd wylio’r ffilm Stealing A Nation gan John Pilger am sut cynllwyniodd gwladwriaeth Prydain a’r UDA i symud Ynyswyr Chagos oddi ar eu tir gan gynnwys yr ynys Diego Garcia. Bellach mae’r UDA yn defnyddio sylfaen milwrol anferth ar Diego Garcia i lansio ymosodiadau bomio ar Irac ac Afghanistan.
Oeddwn i eisiau gwybod mwy am y sefyllfa oherwydd mae’r Llys ‘Hawliau Dynol’ Ewrop yn Strasbourg wedi gwrthod ystyried achos y brodorion heddiw oherwydd iawndal pitw y gwnaeth y Deyrnas Unedig rhoi iddyn nhw – mewn amgylchiadau amheus iawn.
Dyma ragor o wybodaeth am y ffilm o 2004 sydd yn werth 56 munud o dy amser.
Pwll aur yn Rwmania
Wrthi’n gwrando ar sioe BBC Gwasanaeth y Byd am gynllun i adeiladu’r pwll aur mwyaf yn Ewrop yn Rwmania. Bydd MP3 ar gael cyn hir. Os oes rhywbeth mae Gwasanaeth y Byd yn licio maen nhw yn joio siarad am broblemau tramor.
Mae’r stori yn debyg i ambell i gynllun datblygiad yng Nghymru. Wel, mae tebygrwydd.
Cofio bywyd Eileen Beasley
Bu farw Eileen Beasley bore dydd Sul.
Mae’r teulu Beasley wedi cael effaith pellgyrhaeddol ar Gymru ers eu gweithred lwyddiannus i sicrhau biliau treth yn Gymraeg. Roedd yr arddangosfa ar faes yr Eisteddfod wythnos diwethaf yn bwerus iawn.
Ac mae’r stori heddiw yn haeddu sylw yn y cyfryngau. Ar hyn o bryd, yr unig beth newydd ar wefan BBC yw’r stori yn Gymraeg. Gawn ni weld os fydd erthygl Saesneg dydd Llun. Dw i’n credu bod y stori yn berthnasol i bawb yng Nghymru ac i lawer o bobl tu hwnt i Gymru.
DIWEDDARIAD: Mae erthygl Saesneg ar BBC News Wales.
Mae rhywun wedi ychwanegu mwy o wybodaeth i’r erthygl Wicipedia Cymraeg amdani hi gan gynnwys dolenni i’r erthyglau cynhwysfawr ar Golwg360. Mae erthygl newydd sbon, Eileen Beasley, wrthi’n dechrau ar Wikipedia Saesneg ar hyn o bryd.
Cadwch y pwyll mewn pwyllgor (ymgynghoriad Cynulliad)
Nos Lun nes i gymryd rhan yn yr ymgynghoriad cyhoeddus gyda’r grŵp gorchwyl a gorffen o’r Cynulliad ynglŷn â dyfodol y cyfryngau yng Nghymru. Beth oedd yn nodedig oedd y defnydd o’r we i gynnal sgwrs fyw.
Chwarae teg i’r Cynulliad am drio trafodaeth o ryw fath ar y we. Ond yn anffodus o’n i ddim yn meddwl bod y sgwrs nos Lun yn llwyddiant o gwbl.
Nai disgrifio’r holl broses yn fy achos i. Gwnes i dderbyn gwybodaeth fel e-bost – oddi wrth ffrind sydd yn gweithio i’r Cynulliad. Wedyn nes i sylwi tipyn bach o gyhoeddusrwydd am ‘sgwrs fyw ar y we’. O’n i’n chwilfrydig: dyma cyfle i ddylanwadu’r dyfodol y cyfryngau mewn ffordd ac yn sgil hynny gweld beth yn union mae Cynulliad yn brofi yn y maes digidol. Yn y pen draw roedd sgwrs testun ar system Cover It Live sydd yn debyg iawn i unrhyw system negeseua sydyn (IM) er roedd rheoli rhwng teipio ac arddangos i sicrhau sylwadau addas (a chyfieithu unffordd, mwy isod).
Dylai’r problemau sylfaenol bod yn eithaf amlwg erbyn hyn. Os wyt ti’n gallu teipio yn gyflym ac yn dda gyda soundbites, mae dy sylwadau di yn cael eu ystyried fel tystiolaeth. Ces i neges e-bost heddiw sy’n gadarnhau’r ffaith – bydd y sylwadau wir yn cael eu ystyried fel tystiolaeth go iawn. Wyt ti erioed wedi trio cael trafodaeth dwys ar Twitter, er enghraifft? Mae’n anodd iawn ac mae’r gwendid yn gyffredinol i unrhyw beth ar-lein sydd yn cynnwys negeseuon byrion sydd yn digwydd yn amser real, gan gynnwys y sgwrs fyw nos Lun.
Yn diweddar, er bod senedd.tv yn bodoli ac yn dda, es i i’r Bae i weld sesiynau Ian Hargreaves, Euryn Ogwen ac eraill. O’n i jyst eisiau’r profiad. Mae’r trafodaethau yna yn amser real ond maen nhw yn siarad un ar y tro.
Yn y sgwrs fyw ar-lein roedd un awr yn unig i siarad am y cyfryngau i gyd – newyddiaduriaeth, hysbysebion, busnes, print, teledu, radio, y we, platfformau o bob math, lleol ac ati. Roedd lot o gwestiynau gan yr aelodau o’r pwyllgor Ken Skates, Bethan Jenkins a Janet Finch-Saunders. Dychmyga, mae popeth yn digwydd yn amser real gyda amldasgio o sgyrsiau hollol gwahanol ar yr un tro. Darllena fy nhrawsgrifiad, doedd y sgwrs ddim yn cynaliadwy o gwbl. Roedd 1 neu 2 munud i feddwl am ateb synhwyrol cyn i’r sgwrs symud ymlaen.
Roedd problemau eraill. Ble oedd y pobol o’r gogledd neu hyd yn oed unrhyw un tu gorllewin i Gastell Nedd? O’n i’n nabod y rhan fwyaf o’r pobol yn bersonol, o ran y rhai o’n i ddim yn nabod yn bersonol o’n i’n cyfarwydd iawn gyda’u enwau. Dw i’n gwybod bod Cymru yn fach ond ddim mor fach a hynny. Mae rhaid codi cwestiynau am unrhyw ymgynghoriad gyda gwahoddiadau. Efallai roedd gwahoddiadau y tro cyntaf i brofi’r system – gobeithio. Beth bynnag, achos y system a phroses tasen nhw wedi gwahodd mwy o bobol basai’r sgwrs wedi bod yn waeth.
Dw i’n meddwl bod cyfleoedd i gynnal ymgynghoriad cyhoeddus gwell trwy defnydd da o ar-lein, teclynnau da ac ymarferion da.
Ond cyn i ni ystyried y cyfleoedd ar-lein rydyn ni’n gallu gofyn ‘beth sy’n bod gyda’r proses traddodiadol fel y mae?’. Mae’r broses fel y mae yn eithaf da, canlyniad o flynyddoedd o gamgymeriadau a datblygu siŵr o fod. Mae wythnosau fel arfer i feddwl, i sgwennu adborth i’r ymgynghoriad ac i’w anfon trwy bost neu e-bost.
Un o’r heriau sy’n wynebu’r proses traddodiadol: pa mor agored ydy e? Mae’n agored i bawb mewn theori. Ond bydd mwy o dystiolaeth yn dda tu fas i’r usual suspects, dw i’n derbyn hynny. Dw i’n meddwl bod e’n werth trio trafodaeth anghydamserol ar we sy’n agored, e.e. system trafodaeth ar agor am fis neu dau ar wici neu hyd yn oed blog o ryw fath. Bydd pynciau gwahanol ar wahan, dolenni i bethau cysylltiedig o gwmpas y we a digon o amser i feddwl. Does dim rhaid i drafodaeth bod yn gyflym fel y sgwrs fyw – heblaw rhywbeth anffurfiol i gyflwyno ymgynghoriad ar y dechrau efallai.
Dylai fe fod yn bosib i redeg ymgynghoriad yn y dwy iaith hefyd. Yn anffodus doedd y Cynulliad ddim yn cymryd bob cyfle i bostio pethau yn Gymraeg. Dyma enghraifft o sylw uniaith gan y Cynulliad. Yn ystod y sgwrs o’n i’n postio sylwadau yn Gymraeg ac roedd rhywun yn eu cyfieithu unffordd o Gymraeg i Saesneg. Ond doedd e ddim yn bosib i ddarllen pob sylw yn Gymraeg. Mae’n cyfrannu at y shifft ieithyddol. Os rydyn ni eisiau cael democratiaeth go iawn mae rhaid cynnig yr un cyfleoedd yn y dwy iaith. (Er enghraifft dw i’n cwrdd â lot o bobol sy’n hollol galluog sydd ddim yn hyderus yn Saesneg. ‘Beth yw ’darlledu’ yn Saesneg?’ oedd cwestiwn dilys go iawn yn ystod fy ngwaith yn ddiweddar.)
Maen nhw newydd gofyn trwy neges ebost am fy meddyliau am y broses. Ti’n gallu gweld copi o’r ebost yma. Gwnes i dderbyn fersiwn uniaith Saesneg, dw i ddim yn siwr os oes fersiwn Cymraeg ar gael.
(Mae rhaid dweud yma bod i wedi gweithio gyda’r Cynulliad ar ddigwyddiad a strategaeth cyfryngau digidol ar gyfer etholiadau 2011.)
George Orwell, gwleidyddiaeth a’r iaith Gymraeg
Mae’n ddiddorol i weld cofrestr o eiriau i’w hosgoi ar y blog BBC, Cylchgrawn: strwythur, strategaethau, opsiynau, cynaladwyedd, datganiad cenhadaeth ayyb.
Dw i wedi blogio fan hyn o’r blaen am Politics and the English Language gan George Orwell.
Crynodeb: mae iaith yn gallu cuddio ystyr felly mae defnydd o iaith yn rhywbeth gwleidyddol.
Darn:
In our time it is broadly true that political writing is bad writing. Where it is not true, it will generally be found that the writer is some kind of rebel, expressing his private opinions and not a “party line.” Orthodoxy, of whatever colour, seems to demand a lifeless, imitative style. The political dialects to be found in pamphlets, leading articles, manifestoes, White papers and the speeches of undersecretaries do, of course, vary from party to party, but they are all alike in that one almost never finds in them a fresh, vivid, homemade turn of speech. When one watches some tired hack on the platform mechanically repeating the familiar phrases — bestial atrocities, iron heel, bloodstained tyranny, free peoples of the world, stand shoulder to shoulder — one often has a curious feeling that one is not watching a live human being but some kind of dummy: a feeling which suddenly becomes stronger at moments when the light catches the speaker’s spectacles and turns them into blank discs which seem to have no eyes behind them. And this is not altogether fanciful. A speaker who uses that kind of phraseology has gone some distance toward turning himself into a machine. The appropriate noises are coming out of his larynx, but his brain is not involved as it would be if he were choosing his words for himself.
Ond darllena’r traethawd llawn. Mae’r peth “shoulder to shoulder” dal yn bodoli!
Yn y cyd-destun Cymraeg, ro’n i’n hoffi “arferion da” (yn hytrach na “best practice”). Ond efallai dw i ddim yn gallu barnu achos Cymraeg yw fy ail iaith – dw i’n cyfieithu e yn fy mhen i’r ymadrodd plaen “good habits”. Mae defnydd heb ddidwylledd a heb fwriadau anrhydeddus yn gallu lladd unrhyw ymadrodd – ymadroddion da hefyd. Chwarae teg i’r person gwreiddiol sydd wedi casglu’r geiriau.
Holi am y Drwydded Llywodraeth Agored yn y DU
Un enghraifft o ddatganiad gan adran Llywodraeth dan y drwydded agored newydd gan Lywodraeth DU. Newyddion da am lawer o resymau.
Pam greodd Llywodraeth DU trwydded newydd? Dw i’n methu ffeindio rheswm digon da i osgoi Comins Creadigol am ddata a dogfennau.
- Software which is the original work of public sector employees should use a default licence. The default licence recommended is the Open Government Licence.
- Software developed by public sector employees from open source software may be released under a licence consistent with the open source software.
Meddalwedd, dogfennau, beth yw’r gwahaniaeth? LLAWER! Dw i ddim yn deall pam dyn nhw ddim yn defnyddio GPL neu BSD am feddalwedd newydd.
Mae’r trwyddedau BSD yn fwy rhydd na GPL ond maen nhw dal yn gweithio gyda’i gilydd. (Dyna pam mae Apple yn gallu defnyddio systemau Unix fel sylfaen a dosbarthu – heb ddosbarthu cod ffynhonnell.)
Fy mhwynt. Dylet ti ddarllen pa mor dda a chynhwysfawr ydy’r GPL: termau ac amodau am ailddefnydd, cod ffynhonnell, cod crynodol, ategion ayyb.
Dyn ni’n gallu cyd-ddefnyddio’r dogfennau dan y Drwydded a dogfennau dan Gomins Creadigol. Ond ble mae’r addewid gyda meddalwedd?
Mae meddalwedd yn edrych fel ôl-ystyriaeth yma.
Sa’ i eisiau cwyno am y syniad, mae’n wych. Bydd e’n gyffrous i weld y projectau, busnesau newydd, straeon sy’n dadansoddi’r data yn y wasg, atebolrwydd gwell ayyb.
Sa’ i eisiau fersiwn Cymraeg o’r drwydded, dw i’n chwilio am resymau pam mae trwydded newydd yn bodoli o gwbl. Gobeithio mae gyda nhw rhesymau da nid jyst trwydded ego.
Joi Ito a thrwyddedau gwahanol:
Companies and governments are beginning to create vanity licenses either for purely branding and egotistical reasons or because there are certain features that they would like to “tweak”. What many of these communities don’t understand is that tweaking a free content license is a lot like tweaking character codes or the Internet protocol. While you may have some satisfaction of a minor feature or a feeling of ownership, you will introduce the friction of yet another license that we all have to understand and in many cases, fundamental incompatibility and lack of interoperability.
Cwestiwn olaf: pryd fydd Llywodraeth Cymru yn wneud rhywbeth tebyg?
YCHWANEGOL 05/10/2010:
Dw i wedi derbyn atebion i rai o fy nghwestiynau am destun/data a meddalwedd. Dw i wedi dysgu rhywbeth am ddata a thestun, mae’n edrych yn dda iawn.
Anghofiais i bwynt dilys ar yr ochr meddalwedd, ti’n methu ail-trwyddedu cod sydd dan GPL dan unrhyw drwydded arall. Mae ailddefnydd o feddalwedd yn gyffredin iawn – mewn rhai o gyd-destunau mae GPL yn de facto yn ymarferol.
Mae pobol yn trafod OGL yn y cyd-destun meddalwedd ar y gofrestr UK Government Data Developers fan hyn. Mae National Archives dal ar agor am adborth.
YCHWANEGOL 14/10/2010:
Newydd sylwi ateb am copyleft, GPL a meddalwedd.
Hwyl fawr i’r Cofnod llawn o’r Cynulliad
Cofio hwn: Cam yn ôl i’r iaith (Newyddion BBC, mis Mai 2010)?
Yn anffodus mae’r Cynulliad Cymru yn cyhoeddi’r fformat newydd o’r Cofnod nawr, mae’n dechrau heddiw. Dylai fe bod yn amlwg pam mae’r penderfyniad yn lleihau’r statws yr iaith Gymraeg.
Sgwennodd Syniadau mwy amdano fe ym mis Mai a Rhodri ap Dyfrig mewn sylw ar Datblogu.
Hefyd dw i wedi bod yn casglu rhesymau technolegol pam mae fe’n syniad drwg.