Tag: eiddo deallusol

Cofnodwyd ar

Eiddo deallusol a hawlfraint – beth yw’r problem?

Ro’n i eisiau cynnig meddyliau am y term “eiddo deallusol“. Fel arfer dw i ddim yn licio dadlau am derminoleg ond tro yma dw i’n awgrymu bod y term “eiddo deallusol” yn rhy cyffredinol am ein pwrpasau, yng Nghymru ac yn Gymraeg yn enwedig.

Dw i wedi clywed y term yn gyfarfodydd cyhoeddus gyda’r Llywodraeth Cymru. Mae prifysgolion yn defnyddio fe. Fel arfer maen nhw yn siarad am hawlfraint felly dylen nhw dweud “hawlfraint”.

Ond mae’r term “eiddo deallusol” yn derm ymbarél fel ei chywerthydd Saesneg intellectual property, mae’n sôn am bedwar peth gwahanol a chyfreithiau gwahanol:

  • hawlfraint
  • breinlenni
  • nodau masnach
  • dyluniad

Gwnaf i roi ffocws ar hawlfraint heddiw. (Does dim system o gofrestru hawlfraint swyddogol yn gronfa ganolog gyda ni yn y DU, dyma wahaniaeth rhwng hawlfraint a’r tri eraill yn barod.)

Mae pob ochr o hawlfraint yn hollol wahanol i eiddo – creadigaeth, dosbarthu, gwerthfawrogi a gwerthu. Ti’n gallu copïo pethau dan hawlfraint berffaith verbatim.

Trosedd hawlfraint yw rhywbeth gwahanol i ddwyn – canlyniad gwahanol, cyfraith wahanol. (Paid â chymryd dy ddealltwriaeth o hysbysebion ar DVDs: “You wouldn’t steal a car…“)

Mae hawlfraint yn amddiffyn (mewn theori) yr hawl yr awdur am gopïo. Hefyd, mae gyda’r awdur hawliau moesol (sut mae dy waith yn gallu cael ei defnydd am dy enw da). Dim sôn am berchenogaeth gorfforol fan hyn chwaith.

Beth am ddosbarthu a gwerthu? Llawer o enghreifftiau, Salvador Dalí oedd un o’r artistiaid cyntaf i werthu’r ddelwedd peintiad Cristo de San Juan de la Cruz (hawlfraint) gyda’r peintiad (yr arteffact, eiddo). Syniad da? Sa’ i’n siŵr ond mae lot o artistiaid doeth ers Dalí wedi trwyddedu’r delweddau yn lle gwerthu. Rwyt ti’n gallu prynu tudalennau o’r archif John Lennon neu efallai Dic Jones (eiddo). Ond dwyt ti ddim wedi prynu’r hawliau yn y cyfansoddiadau. Dwyt ti ddim wedi prynu’r hawliau yn unrhyw recordiadau awdio neu fideo/ffilm chwaith. Tri peth gwahanol.

Mae gyda ni diffyg cynnwys Cymraeg arlein yn 2010. Mae’r trwyddedau rhydd Creative Commons yn teimlo fel anrheg i Gymraeg. Ond gallai “cedwir pob hawl” bod yn rhwystr. Gallai camddealltwriaeth o “eiddo deallusol” bod yn rhwystr hefyd. Cedwir pob ailddefnydd. Cedwir yr iaith mewn cwpwrdd tywyll. Wrth gwrs mae’r traddodiad ailgymysgiad wedi digwydd am ganrifoedd yng Nghymru yn ddiwylliant gwerin. O bydded i’r ailgymysgiad barhau.

Am fwy o wybodaeth dylet ti ddarllen y traethawd Did you say intellectual property? gan yr arwr meddalwedd Richard Stallman (dychmyga’r fersiwn meddalwedd o’r comic book guy pedantig yn The Simpsons – ond syniadau da) ac erthyglau am eiddo deallusol gan yr EFF. Bydd yn ofalus gyda’r pwyslais cyfraith Americanaidd. Gyda llaw, cyfreithiwr dw i ddim, cyngor cyfreithiol nid y cofnod o feddyliau hon!

Ro’n i eisiau cynnig meddyliau am y term “eiddo deallusol”. Fel arfer dw i ddim yn licio dadlau am derminoleg ond tro yma dw i’n awgrymu bod y term “eiddo deallusol” yn rhy cyffredinol am ein pwrpasau, yng Nghymru ac yn Gymraeg yn enwedig.

Dw i wedi clywed y term yn lle hawlfraint yn gyfarfodydd cyhoeddus gyda’r Llywodraeth Cymru. Mae prifysgolion yn defnyddio fe. Poenus. Rhaid i ni ddeall hawlfraint cyn i ni’n gallu tyfu yn dda fel diwylliant.

Mae’r term “eiddo deallusol” yn derm ymbarél fel ei chywerthydd Saesneg intellectual property, mae’n sôn am bedwar peth gwahanol a chyfreithiau gwahanol.

Cofnodwyd ar

Anturiaethau yn y Jyngl – hawlfraint a llawer mwy!

Mae’n braf i weld blog newydd Anturiaethau yn y Jyngl gan Dafydd Tudur – “Blog sy’n rhannu gwybodaeth ac ysgogi trafodaeth am eiddo deallusol drwy gyfrwng y Gymraeg”.

Dyn ni wedi trafod un neu dau beth yn barod.

Mae fe wedi ateb fy nghofnod am Lyfrgell Genedlaethol a sganio llyfrau, dw i wedi ateb gyda sylw arall.

Hefyd dyn ni’n trafod statws yr hawlfraint yn recordiad Tynged yr Iaith gan Saunders Lewis ar Twitter ar hyn o bryd.

Dyn ni’n rhannu diddordeb yn dechnoleg, cynnwys Cymraeg a dyfodol yr iaith Gymraeg. Gobeithio bydd rhywun tu allan yn ffeindio rhywbeth o werth yn ein trafodaeth.

Dw i’n coginio cofnod am y term “eiddo deallusol” ar hyn o bryd. Os wyt ti eisiau ateb ar dy flog dy hun, cer amdani.

Cofnodwyd ar

Allforia dy diwylliannau

This post is written in Welsh and is about lyrics as potential “by-products” of music which musicians could share. I don’t see many people doing this in Welsh language music. As ever, if you want the gist then Google Translate is your friend.

Ro’n i’n darllen post am isdeitlau agor gan Fred Wilson.

The larger point I am making here is that by open sourcing subtitles, we are making it easier to watch films and other forms of video that are made in other languages. People in Israel can watch TV shows and films made in the US in hebrew subtitles. People in the US can watch TV shows and films made in India in english subtitles. The possibilities go on and on. We don’t need to wait for the producers of the films to release them in foreign languages (if they ever choose to do so). We can simply get the footage we want to watch and find a subtitle for it on the Internet.

Darllena sylw cyntaf gan Tox hefyd.

The problem here (again) is one of intellectual property, and the completely broken ideas surrounding it. Unless there is a massive change in our IP laws, subtitle sites (open or otherwise) are going to go the way of the lyrics sites, and yet again, the obvious cultural benefits will take a backseat to the heavy-handed maneuvering of Big Content.

Dw i’n gwybod bod isdeitlau yn defnyddiol pan rwyt ti eisiau allforio dy ffilm i marchnadoedd eraill. Arbennigwr ffilm dw i ddim. Efallai gallai rhywun yn esbonio y ffordd gorau i weld y Hedd Wyn nesaf neu Solomon a Gaynor nesaf.

Ond dw i’n nabod y byd cerddoriaeth. Ro’n i’n gweithio yn label recordiau am pum mlynedd. Dw i wedi gadael y busnes cerddoriaeth ond nawr dw i’n cynghori busnesau cerddoriaeth weithiau. Dw i’n meddwl lot am y strategaeth gorau ers fy sgwrs yng Nghaernarfon mis diwetha.

Mae’n braf i weld Cerys Matthews gyda dau fersiwn o’r ei albwm newydd – Don’t Look Down a Paid Edrych I Lawr. Ac wrth gwrs, gyda pob albwm rhyddhodd Kraftwerk llawer o fersiynau.

Mae geiriau yn defnyddiol pan rwyt ti eisiau allforio dy cerddoriaeth. Pe baswn i’n rhyddhau cerddoriaeth unieithog yn y Gymraeg taswn i’n gyhoeddu’r telynegion arlein. Efallai dylet ti cyhoeddi dy geiriau ac hybu dy exportability. (Beth yw’r gair Cymraeg yma?)

Does dim rhaid i ti cyfieithu dy telynegion, gallai Google Translate yn wneud e! Copïa’r enghraifft safle Nic Dafis. Gallwn i wneud e gyda fy mlog. Ar hyn o bryd, dw i’n hoffi ychydig o… ffrithiant. Ha ha.

Ro’n i’n defnyddio enghraifft ffilmiau. Wrth gwrs, mae sefyllfa yn eitha gwahanol yn y byd cerddoriaeth. Mae’n bosib i mwynhau cerddoriaeth heb dealltwriaeth. Mae digon o pobol yn mwynhau Sigur Ros. Neu metal – pan dwyt ti ddim yn gallu gwrando ar geiriau! Ond fel bron popeth yma, dwedodd Super Furry Animals cyn fi gyda The International Language Of Screaming.

Beth bynnag, dylet ti rhannu rhywbeth o gwmpas dy cerddoriaeth, dy ychwanegiadau. Efallai geiriau, efallai dy storiau da, efallai fideo, rhywbeth diddorol. Rydyn ni eisiau manylion ôl-gatalog yn sicr. Fideo yn sicr.

Mae’n dibynnu ar dy cynllun. Rhaid i ti cael cynllun. Dwedodd Rhys Mwyn wrtho i, rhaid i ti cael cerddoriaeth da. Dw i’n cytuno.

Mae pedwar label mawr yn ofni gair fel “rhannu”. Ond does dim problem Big Content gyda ni yn Gymraeg. Mae cwmniau cerddoriaeth yn annibynnol. Felly mae nhw yn gallu dewis y ffordd gorau, heb ofn – yn gyflym!

marchnadoedd