Map prototeip o lofnodion Deiseb Heddwch Menywod Cymru (Hacathon Hanes 2025)

Gwych iawn oedd cael cymryd rhan yn y digwyddiad Hacathon Hanes 2025 yn y Llyfrgell Genedlaethol, Aberystwyth ar 12 Chwefror eleni.

Roedd llu o setiau data ac adnoddau ar gael i’w hacio ac addasu ac yna creu prosiectau. Fe benderfynais cyfuno rhai o fy niddordebau mewn prosiect undydd – hanes ymgyrchu, heddwch, data, a mapio.

Yn y flwyddyn 1923 yn sgil erchyllderau’r Rhyfel Fawr roedd ymdrech fawr i drefnu deiseb heddwch. Yn y pen draw fe gasglwyd 390,296 o lofnodion gan fenywod yng Nghymru, oddeutu un trydydd o holl fenywod a merched Cymru ar y pryd. Chwarae teg iddynt! Aeth y ddeiseb ar dipyn o daith wedyn. Darllenwch yr hanes.

Dyma brototeip (cynnar iawn iawn) o fap cyfredol sy’n dangos llofnodion deiseb gan fenywod yn ardal Grangetown, Caerdydd.

Mae’r map yn ymdrech i:

  • ddangos yr ymgyrch mewn ffordd weledol amgen,
  • cyflwyno’r menywod a lofnododd y ddeiseb yn eu holl amrywiaeth,
  • talu teyrnged iddynt,
  • gweld ein strydoedd mewn ffordd arall,
  • a sbarduno’r meddwl.

Mae’r data lleoliad a delweddau yn dod o brosiect digido Deiseb Heddwch Menywod Cymru gan y llyfrgell ei hun a’i chriw o wirfoddolwyr.

Dyma enghraifft o lofnod. Yn yr achos yma mae’r trefnydd lleol wedi ysgrifennu’r enw Margaret Jones, 23 Paget Street, ac yn hytrach na llofnodi mae hi wedi rhoi X – o bosib oherwydd salwch, cyflwr, neu anllythrennedd?

Dw i eisoes yn gweld fy strydoedd lleol yma mewn ffordd wahanol.

Y prif heriau technegol i mi oedd cysoni a thacluso’r data, a chanfod lleoliadau’r map. O ran y data roedd pob cyfeiriad mewn maes unigol ac roedd ychydig o anghysondeb (a oedd yn adlewyrchu’r amrywiaeth yn y dogfennau gwreiddiol i fod yn deg). Roedd angen i mi wneud bach o gysoni gyda sgript a bach â llaw. Defnyddiais y set data agored OS Open Names i gael cyfesurynnau am ganol bob stryd (yn hytrach na rhywbeth fel API Google Maps sydd â chyfyngiadau ar ddefnydd dw i’n credu). Mae’r set data OS yn cynnig lleoliad canol y stryd a ‘bocs’ o amgylch y stryd.

Wrth gwrs mae angen llawer iawn mwy o lofnodion ar fy map. Mae cyfanswm o 69 ohonynt ar y fersiwn cyfredol. Bydd hi’n dda cael ymestyn i’r holl ddinas a’r holl wlad wedyn. Nid oes mynediad gyda fi at y data gwreiddiol rhagor.

Mae eisiau i mi ffeindio ffordd well o ddangos clwstwr o lofnodion sydd wedi dod o’r un stryd hefyd, o bosibl drwy ddefnyddio’r bocs o amgylch bob stryd. Roedd ychydig o orgyffwrdd yn y lleoliadau fesul stryd felly o’n i wedi cyflwyno bach o amrywiaeth randym – datrysiad cyflym dros dro oedd hyn!

Gobeithio bod modd diweddaru’r prosiect yn y dyfodol agos. Hoffwn i rannu’r cod tu ôl iddo hefyd.

Diolch i’r Llyfrgell am y croeso. Dyma erthygl gan Jason Evans sy’n cynnwys sôn am rai o’r prosiectau eraill.

 

Pa blatfform? Pa brotocol? Rhai nodiadau am drafodaeth ar y we

Mae’r nodiadau isod yn perthnasol i newyddion dibynadwy, trafodaethau, gwrando ar arbenigwyr, dysgu, datblygu dealltwriaeth, a dwyn awdurdodau i gyfrif. Mae hyn i gyd yn bethau sydd yn bosibl i’w gwneud drwy ddefnydd o’r we, ar ei gorau.

Ar hyn o bryd mae hi’n teimlo i mi fod nifer o bobl yn ‘coroni’ gwahanol blatfformau penodol megis Bluesky fel Y Lle i gynnal sgyrsiau ar y we am bob pwnc dan haul, ac mae hynny’n codi llawer o gwestiynau i mi.

Ym mha ffordd a fyddai’r platfform o’ch dewis yn well na Twitter/X nawr ac yn dyfodol?

Beth yw’r risg?

Pa wersi ydyn ni’n dysgu o brofiad[au] Twitter/X? Beth am Myspace? A Facebook, ac ati?

Ydyn ni’n fodlon treulio llawer o amser i ymgartrefu ar blatfform am ychydig blynyddoedd, i ddechrau eto ar blatfform arall pan fydd y chwarae’n troi’n chwerw? (Dw i ddim eisiau gwneud hyn.)

Beth am y Gymraeg?

Yn ystod yr etholiad yn yr UDA roedd nifer o bobl a sefydliadau yn datgan bod nhw am adael Twitter/X. Un enghraifft oedd ysgol a gyhoeddodd “nad yw X yn alinio gydag ein gwerthoedd”… a bwriad yr ysgol i ymuno ag Instagram yn lle. Mae hyn eto yn codi cwestiynau.

Efallai bod Instagram yn teimlo fel lle neisach i dreulio amser yn 2024, ond mae hynny’n dibynnu yn llwyr ar bwy wyt ti.

Am wn i does dim llawer iawn o wahaniaeth pwysig rhwng Twitter/X ac Instagram: y pwrpas, y model masnachol, y model llywodraethiant, pwy sy’n rheoli, beth all digwydd ar ei waethaf (Meta yw perchennog Instagram a Facebook), felly ie, gwerthoedd eithaf tebyg hefyd.

Dw i’n llwyr ymwybodol o bwy yw Elon Musk ac dw i wedi bod yn dilyn yr hanes.

Rhaid nodi bod hefyd rhai ystyriaethau a phroblemau strwythurol gyda’r “we gorfforaethol” sy’n trosgynnu unigolyn.

Yn wir mae Bluesky mewn meddiant corfforiaeth buddiant cyhoeddus (PBC yn yr UDA). Mae hynny’n swnio’n addawol. A dweud y gwir does dim llawer iawn o ddealltwriaeth gyda fi eto o arwyddocâd hynny o ran llywodraethiant, risg a/neu “gost” hir dymor i ddefnyddwyr (dw i ddim yn cyfeirio at bris ariannol yn unig).

Ar hyn o bryd mae Tŵt Cymru yn cynnig cyfuniad apelgar i mi o ryngwyneb Cymraeg, rhyddid i symud i blatfform arall â fy holl ddilynwyr, y gallu i ddilyn defnyddwyr Saesneg gan gynnwys rhai ar weinyddwyr eraill, ac wrth gwrs dilyn nifer sylweddol – os nad anferth ar hyn o bryd – o ddefnyddwyr Cymraeg heb algorithm i’w boddi, polisïau sy’n edrych yn gall i mi, a llywodraethiant iachus hyd y gwelaf i.

Hynny yw dw i wedi cwrdd â’r person sy’n rhedeg Tŵt Cymru ac wedi cael peint yn y Blue Bell yng Nghaerdydd, ac mae modd gohebu’n uniongyrchol gyda fe gyda chwestiynau, problemau, syniadau, ayyb. Mae tîm cymedroli sydd hefyd yn ddefnyddwyr.

Mae’r blog hwn yn le da i mi rannu meddyliau hefyd (ac i’r rhai sydd â diddordeb mae modd cael ffrwd ActivityPub a/neu RSS). Mae’r blog yn rhedeg yn annibynol o unrhyw gwmni neu gorff heblaw am y perthnasau gyda chofrestrydd enw parth a chwmni lletya.

Gyda llaw… mae blogio’n lot haws pan dw i’n cynnwys ‘meddyliau’ neu ‘nodiadau’ yn y teitl yn hytrach na cheisio ysgrifennu darn feddylgar, craff, campus. 😂

Byddai hi’n braf tasai hi’n bosibl i ddilyn defnyddwyr Bluesky drwy weinydd Mastodon fel Tŵt Cymru, a’r ffordd arall, ac ymateb ayyb. Byddai hynny’n dibynnu ar ryw fath o ffederaleiddio yn y dyfodol. Efallai bod hynny yn gwbl amhosibl ac yn ddatganiad hollol nonsens, bydd rhaid i mi ymchwilio.

I’w barhau.

Yn y cyfamser diolch i Richard, Nwdls, ac eraill am ysgogi’r sgwrs.

NaPTAN Cymraeg: rhestr o bwyntiau trafnidiaeth nawr yn Gymraeg

Nod prosiect Mapio Cymru yw i wella’r genhedlaeth nesaf o wasanaethau mapio Cymru, ac ar fy rhan i mae ymhlith y prosiectau gwaith gorau erioed am ddysgu pethau newydd – am ddata agored, systemau gwybodaeth daearyddol, a sgiliau datblygu.

Ar flog y prosiect ysgrifennais eitem am newidiadau i NaPTAN sy’n rhestr fawr o bwyntiau trafnidiaeth gan gynnwys safleoedd bws a gorsafoedd trên.

Hedyn, gwefan wici o adnoddau ar gyfer tyfu’r we agored Gymraeg

Gwefan wici o adnoddau ar gyfer tyfu’r we agored Gymraeg yw Hedyn.

hedyn.net yw’i gyfeiriad.

Dw i newydd ddiweddaru’r feddalwedd tu ôl iddi hi (Debian a MediaWiki). Gadewch wybod os ydych chi’n gweld unrhyw broblemau pls!

Mae modd i chi, unrhyw un, gael cyfrif a chyfrannu adnoddau at Hedyn. Roedd rhaid diffodd y ffurflen creu cyfrif yn anffodus, oherwydd sbam.

Rhestr ar Hedyn o wasanaethau API Cymraeg

Mae nifer o bethau wedi newid ers sefydlu’r wici yn 2009, e.e.

  • fe oedd twf mewn podlediadau (ydy hynny wedi arafu bellach?)
  • twf platfformau ‘meicroflogio’ neu beth bynnag rydych chi eisiau eu galw nhw (Twitter yn gyntaf, nawr mae llu ohonyn nhw)
  • twf mewn defnydd o WordPress gan gyrff ac eraill
  • lleihad blogio ‘traddodiadol’ Cymraeg
  • a thwf gerddi muriog (fel Instagram, TikTok ayyb)
  • cyflwyniad a thwf technolegau newydd
  • llawer mwy o bethau yng Nghymru ac o gwmpas y byd…

A dweud y gwir mae eisiau meddwl am ddefnydd Hedyn yn 2024 a thu hwnt. Pa rôl sydd i dechnolegau agored a meddalwedd rydd i ffyniant y Gymraeg? Beth sydd eisiau er mwyn cynnal sffêr gyhoeddus a democratiaeth iachus yng Nghymru a thu hwnt? Pa wersi ydyn ni’n gallu dysgu o hanes Twitter? Ydy’r delfryd o we agored Gymraeg yn freuddwyd gwrach? Beth am yr holl sgwrs am ymgacheiddio Tech Mawr? Mae digon yma i mi gnoi cil drosto.

Yn y cyfamser diolch i holl gyfranwyr Hedyn dros y blynyddoedd ac i Rhys Wynne yn benodol am ei holl help, cefnogaeth, a syniadau.