Ceisio dysgu beth aeth o’i le yn y refferendwm ydw i, ac wedi bod yn meddwl am ffactor arall sydd ddim wedi cael sylw – hyd y gwelaf i.
Rydyn ni’n cymryd bod pobl yng Nghymru wedi pleidleisio dros adael am sawl rheswm.
Oes ffactor arall, sef diffyg cyrraeddiad mudiadau ymgyrchu – yn yr ardaloedd difreintiedig yn enwedig? Dw i’n sôn am fudiadau ymgyrchu dros gymunedau, gwrth-lymder, ac ati.
Mae mudiadau ymgyrchu yn gallu cynnig arweinyddiaeth, rhesymeg/dihongliad, a gweithred – tri pheth sydd ddim efallai ar gael i bobl yn aml iawn.
Cynigiodd ymgyrch gadael y tri pheth yma yn y gwacter. Rydyn ni’n gwybod am yr arweinyddiaeth. Nhw oedd yn cynnig rhesymeg/dihongliad, i bobl heb unrhyw gyd-destun ehangach oherwydd diffyg cyrraeddiad cyfryngau Cymreig. Rhoi x mewn blwch oedd y weithred wrth gwrs.
Roedd yr adroddiant o ‘gymryd rheolaeth’ yn apelio at bobl heb grym yn eu cymunedau.
Os mae pobl yn gweld bod ’na annhegwch ac eisiau gweld newid ydy hi’n gymaint o syndod eu bod nhw wedi dewis defnyddio’r unig ddull o brotestio sydd wrth law?